Σκουριά, στην κοινή καθομιλουμένη, ονομάζεται η οξείδωση του σιδήρου. Η οξείδωση (ή οξειδοαναγωγή καλύτερα) είναι μία φυσική χημική αντίδραση, κατά την οποία ο σίδηρος αντιδρά με το οξυγόνο και την υγρασία που υπάρχει στην ατμόσφαιρα, σχηματίζοντας ένυδρο τριοξείδιο του σιδήρου, δηλαδή σκουριά.
Έτσι με απλά λόγια, αν ένα μέταλλο το οποίο περιέχει σίδηρο είναι εκτεθειμένο σε ατμόσφαιρα, όπου υπάρχει υγρασία στην ατμόσφαιρα, θα δημιουργηθεί σκουριά στην επιφάνειά του. Όσο περνάει ο καιρός, ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του σιδήρου θα μετατρέπεται σε σκουριά, έτσι μετά από κάποιο διάστημα θα σαπίσει εντελώς αν το αφήσουμε. Τι κάνουμε λοιπόν όταν γίνει αυτό; Πως καθαρίζουμε την σκουριά ώστε να το βάψουμε ή να το προστατέψουμε για να μην σαπίσει τελείως.
Μηχανικοί τρόποι
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να απομακρύνουμε την σκουριά, αλλά σίγουρα οι πιο διαδεδομένοι είναι οι μηχανικοί. Δηλαδή όσοι απαιτούν την χρήση ενός εργαλείου, το οποίο αφαιρεί την σκουριά μηχανικά.
1. Συρματόβουρτσες
Ο πιο διαδεδομένος τρόπος απομάκρυνσης της σκουριάς είναι η συρματόβουρτσα. Η συρματόβουρτσα είναι μία βούρτσα, η οποία αντί για τρίχες έχει λεπτά σύρματα από κάποιο είδος μετάλλου. Οι απλές είναι ατσάλινες, υπάρχουν και ορειχάλκινες, ενώ οι πιο ακριβές είναι οι ανοξείδωτες.

Τώρα συρματόβουρτσα μπορείτε να βρείτε και απλή χειρός αλλά και ως εξάρτημα για κάποιο εργαλείο. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν συμαρτόβουρτσα είναι ο γωνιακός τροχός (σβουράκι), το δράπανο και ο δίδυμος τρόχος πάγκου. Ειδικά με το σβουράκι η συρματόβουρτσα είναι πάρα πολύ αποτελεσματική, καθώς αφαιρεί την σκουριά αμέσως και καθαρίζει το μέταλλο πάρα πολύ καλά, αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ επικίνδυνη.
Λόγω των πολλών περιστροφών, της πίεσης αλλά και της υψηλής θερμοκρασίας, τα σύρματα από την βούρτσα κόβονται και εκσφενδονίζονται με μεγάλη δύναμη, προς όλες τις κατευθύνσεις. Έτσι είναι απαραίτητα τα προστατευτικά γυαλιά, γάντια, αλλά και χοντρά ρούχα.
- Η καλύτερη λύση για λεπτά μέταλλα
- Πολύ αποτελεσματική
- Ιδανικό για σφυρήλατα ή δύσκολες επιφάνειες
- Οι χειρός είναι αρκετά κουραστικές
- Οι βούρτσες εργαλείων είναι αρκετά επικίνδυνες
2. Σμυριδόπανα
Ο επόμενος τρόπος είναι τα γνωστά γυαλόχαρτα ή καλύτερα σμυριδόπανα. Μπορείτε να βρείτε είτε σε απλά φύλλα ή ρολά για τρίψιμο με το χέρι ή σε έτοιμα εξαρτήματα για διάφορα τριβεία και εργαλεία. Σημαντικό ρόλο παίζει η κόκκωση του γυαλόχαρτου, αλλά και το υλικό κατασκευής. Τα σμυριδόπανα έχουν υφασμάτινο υπόστρωμα, ενώ το κύριο υλικό που έχουν είναι η σμυρίδα. Είναι πολύ πιο ανθεκτικά και δεν προκαλούν γραμμές, γιαυτό είναι κατάλληλα για μέταλλο.
Όσο αναφορά την κόκκωση, για αφαίρεση σκουριάς χρησιμοποιούμε συνήθως 60-120. Αν έχει πολύ σκουριά και η επιφάνεια είναι πολύ άγρια, τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μικρότερο, ενώ αν θέλουμε πολύ πιο λεία επιφάνεια, χρησιμοποιούμε στο τέλος μεγαλύτερα (ακόμα και πάνω από 1000).

Τώρα, ειδικά για τα εργαλεία υπάρχουν διάφοροι τύποι. Το πιο αποτελεσματικό είναι οι επονομαζόμενοι δίσκοι φτερού, το οποίο είναι ένα εξάρτημα για γωνιακό τροχό. Μετά υπάρχουν τα κλασσικά velcro φύλλα για τριβεία αλλά και κυκλικά γυαλόχαρτα για dremel ή δράπανα.
Το καλό με τα γυαλόχαρτα/σμυριδόπανα είναι ότι μπορείτε να επιτύχετε μία πολύ καθαρή και λεία επιφάνεια. Το αρνητικό είναι ότι θα χρειαστείτε αρκετά φύλλα, δεν μπορείτε να καθαρίσετε σφυρήλατα ή δύσκολες επιφάνειες και θα παραχθεί αρκετή σκόνη, ειδικά αν το εργαλείο δεν έχει αναρρόφηση.
- Ιδανική λύση για κάγκελα και μεγάλες επιφάνειες
- Διορθώνει ατέλειες ή φαγώματα από την σκουριά
- Όμορφο φινίρισμα
- Αρκετή σκόνη
- Μόνο για λείες επιφάνειες
- Επίπονο, ακόμα και με τα εργαλεία
- Αφαιρεί και υλικό από την επιφάνεια
3. Σφουγγάρια λείανσης
Τα σφουγγάρια λείανσης είναι ένας ακόμα μηχανικός τρόπος, με τον οποία μπορείτε να απομακρύνετε την σκουριά από ένα μέταλλο. Το πλεονέκτημά τους είναι ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δύσκολες επιφάνειες, ενώ είναι ιδανικά για επιφάνειες, στις οποίες θέλουμε τέλειο φινίρισμα (πχ ανοξείδωτα).
Συνήθως πωλούνται ως μικροί τάκοι ή σαν μικρά σφουγγάρια (όπως αυτά της κουζίνας), αν και μπορείτε να τα βρείτε και ως εξάρτημα για τριβεία.
- Ιδανικό για δύσκολα σημεία
- Πολύ καλό φινίρισμα
- Αν χρησιμοποιηθεί σωστά, αντέχει πάρα πολύ
- Είναι κουραστικό
- Δεν κάνει για πολύ σκουριά
4. Δίσκοι λείανσης μετάλλου
Οι δίσκοι λείανσης μετάλλου είναι ένα εξάρτημα, το οποίο χρησιμοποιείται στους γωνιακούς τροχούς. Δρα περίπου όπως ο δίσκος φτερού παραπάνω, με την μόνη διαφορά ότι αντί για στρώσεις από σμυριδόπανο, έχουν μία ενιαία επιφάνεια από ένα σύνθετο υλικό. Μοιάζουν με τους δίσκους κοπής, με τη διαφορά ότι οι δίσκοι λείανσης έχουν πιο μεγάλο πάχος και είναι από διαφορετικό υλικό.
Οι συγκεκριμένοι δίσκοι λείανσης είναι για βαθύ καθαρισμό μετάλλων, καθώς εκτός από σκουριά (ή χρώμα) αφαιρεί και υλικό από το μέταλλο. Το βασικό τους πλεονέκτημα είναι ότι είναι πολύ γρήγορη και αποτελεσματική μέθοδος, ειδικά αν η σκουριά έχει εισχωρήσει αρκετά στο μέταλλο. Τα μειονεκτήματα που έχει είναι ότι αφαιρεί αρκετό υλικό, μπορεί να κάψει το μέταλλο, αφήνει άσχημο αποτέλεσμα και δημιουργεί αρκετή σκόνη και σπινθήρες.
- Ιδανικό για γρήγορο καθαρισμό
- Καθαρίζει και ατέλειες και φαγώματα
- Σχετικά οικονομική λύση
- Είναι κουραστικό
- Αρκετή σκόνη και σπινθήρες
- Τρώει και το μέταλλο
- Μόνο για επίπεδες επιφάνειες
Χημικοί τρόποι
Εκτός από τους μηχανικούς, υπάρχουν και οι χημικοί τρόποι. Εδώ η διαφορά είναι ότι η δύσκολη δουλειά γίνεται μέσα από κάποια χημική αντίδραση
1. Ξύδι, κόκα κόλα, λεμόνι και λοιπά γιατροσόφια
Αρκετοί γνωστοί και φίλοι θα σας έχουν συστήσει διάφορες πατέντες για να αφαιρέσετε την σκουριά, με υλικά που υπάρχουν σε αφθονία στο σπίτι. Η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα από αυτά είναι αποτελεσματικά, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό.
Ειδικά το ξύδι και το λεμόνι έχουν αποδεδειγμένα πολύ καλά αποτελέσματα και τα χρησιμοποιούν και επαγγελματίες. Βέβαια για να έχουν αποτελεσματικότητα, θα πρέπει το σκουριασμένο αντικείμενο να μείνει για μερικές ώρες σε ένα διάλυμα ξυδιού ή λεμονιού, οπότε είναι πρακτικό μόνο για μικρά αντικείμενα και όχι πχ για κάγκελα.
Για περισσότερα σχετικά με το πόσο αποτελεσματικό είναι το ξύδι, μπορείτε να δείτε αυτό το μικρό πείραμα.
- Πολύ οικονομική λύση
- Τα περισσότερα υλικά υπάρχουν στο σπίτι
- Δεν περιέχει επικίνδυνα χημικά
- Απαιτεί αρκετές ώρες
- Μόνο για μικρά αντικείμενα
- Πρέπει να γίνει καθαρισμός μετά
- Διαβρώνουν (ελαφρά) το μέταλλο
2. Εμπορικά αφαιρετικά σκουριάς
Στην αγορά κυκλοφορούν και πολλά αφαιρετικά σκουριάς, τα οποία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη αφορά τα υγρά αφαιρετικά σκουριάς, που δρουν όπως το ξύδι, αλλά είναι πολύ πιο αποτελεσματικά. Δεν είναι ιδιαίτερα ακριβά, ενώ μπορείτε να τα επαναχρησιμοποιήσετε μερικές φορές. Αν χρησιμοποιηθούν σωστά, τότε η επιφάνεια θα καθαρίσει εντελώς, ακόμα και αν είχε αρκετή σκουριά πριν. Στα θετικά αυτής της μεθόδου, ότι καθαρίζει και δύσκολες ή εσωτερικές επιφάνειες. Το μόνο της μειονέκτημα είναι ότι αυτά τα υγρά απαιτούν μερικές ώρες για να δράσουν, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε μικρά σχετικά αντικείμενα, τα οποία θα πρέπει να είναι βυθισμένα στο υγρό.
Η άλλη κατηγορία είναι τα σπρέι, τα οποία δρουν πιο άμεσα, αλλά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά. Στην πραγματικότητα δεν αφαιρούν την σκουριά, αλλά την διαλύουν. Οπότε η πρακτική τους χρήση είναι για να ξελασκάρετε μία σκουριασμένη βίδα ή μεντεσέ και όχι για να καθαρίσετε τελείως κάποια επιφάνεια.
Διαλύματα
- Πολύ αποτελεσματικά
- Καθαρίζει την σκουριά και εσωτερικά
- Σχετικά οικονομικά
Σπρέι
- Η καλύτερη λύση για πολύ δύσκολα σημεία
- Τα περισσότερα προσφέρουν και λίπανση
- Δρουν σχετικά γρήγορα
Διαλύματα
- Απαιτούν μερικές ώρες για να δράσουν
- «Τρώνε» το μέταλλο
- Μόνο για μικρά αντικείμενα
Σπρέι
- Σχετικά ακριβά
- Δεν αφαιρούν τελείως την σκουριά
Άλλες μέθοδοι
1. Ηλεκτρόλυση
Η ηλεκτρόλυση είναι μία ηλεκτροχημική μέθοδος, με την οποία μπορούμε να απομακρύνουμε την σκουριά (και άλλα υλικά) από τις μεταλλικές επιφάνειες. Για να γίνει η ηλεκτρόλυση μετάλλων απαιτείται ειδικό μηχάνημα ή κάποια πατέντα με φορτιστή μπαταρίας ή DC πάγκο εργασίας.
Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος και μπορεί να καθαρίσει τελείως ακόμα και πολύ σκουριασμένες επιφάνειες. Το μόνο μειονέκτημα και εδώ είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για μικρά αντικείμενα.
- Χαμηλό κόστος λειτουργίας
- Πολύ αποτελεσματική
- Καθαρίζει την σκουριά και εσωτερικά
- Απαιτεί αρκετές ώρες
- Μόνο για μικρά αντικείμενα
- Απαιτεί ειδικό εξοπλισμό ή πατέντα
2. Καθαρισμός σκουριάς με λέιζερ
Ο καθαρισμός σκουριάς με λέιζερ είναι μία νέα τεχνολογία, η οποία έχει αρχίσει και εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια. Είναι πολύ αποτελεσματική, πολύ γρήγορη, δεν δημιουργεί σκόνες και έχει τέλειο φινίρισμα. Το μόνο μειονέκτημα είναι το πολύ μεγάλο κόστος που έχει αυτό το λέιζερ.
Περισσότερα για αυτή τη μέθοδο, μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
- Χαμηλό κόστος λειτουργίας
- Πολύ αποτελεσματική
- Πολύ γρήγορη
- Καθαρίζει τα πάντα
- Ιδανικό για μεγάλες επιφάνειες
- Μόνο για εξωτερικές επιφάνειες
- Πανάκριβος εξοπλισμός
3. Αμμοβολή
Η αμμοβολή είναι σίγουρα η πιο επαγγελματική μέθοδος. Με την αμμοβολή μπορούμε να καθαρίσουμε μεγάλες επιφάνειες μέσα σε λίγη ώρα. Το πλεονέκτημα της αμμοβολής είναι ότι φθάνει σχεδόν παντού, ακόμα και σε εσωτερικές επιφάνειες. Το μειονέκτημα ότι απαιτεί ένα δυνατό αεροσυμπιεστή ενώ επειδή παράγει αρκετή σκόνη, είναι αδύνατη η χρήση της σε κοινόχρηστους ή κλειστούς χώρους.
- Αρκετά οικονομική
- Πολύ αποτελεσματική
- Πολύ γρήγορη
- Καθαρίζει και δύσκολα σημεία
- Ιδανικό για μεγάλες επίπεδες επιφάνειες
- Θέλει ειδικό θάλαμο ή πολύ ανοιχτό χώρο
- Αρκετή σκόνη
- Απαιτεί δυνατό αεροσυμπιεστή
4. Υδροβολή
Η υδροβολή είναι άλλη μία μέθοδος, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον καθαρισμό της σκουριάς. Δεν είναι τόσο διαδεδομένη, αλλά για συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι η ιδανικότερη λύση. Για την υδροβολή δεν χρησιμοποιείται κοινό πλυστικό, αλλά επαγγελματικά με πολύ μεγαλύτερη πίεση.
Το κύριο πλεονέκτημα της υδροβολής είναι ότι μπορεί να αφαιρέσει σκουριά από πολύ πιο μεγάλη απόσταση (από την αμμοβολή), ενώ σημαντικός παράγοντας είναι ότι δεν παράγει το επικίνδυνο νέφος που παράγει η αμμοβολή. Βέβαια η υγρασία στο σίδερο προκαλεί σκουριά, γιαυτό όπως είναι λογικό χρειάζεται καθάρισμα αμέσως.
Κύρια χρήση της υδροβολής είναι σε βαριές οικοδομικές και βιομηχανικές εργασίες (συνήθως για τα μπετοσίδερα, καράβια…).
- Ιδανικό για δύσκολα σημεία
- Γρήγορη και οικονομική λύση
- Απαιτεί ακριβό εξοπλισμό
- Μόνο για εξωτερική χρήση