Η σκουριά είναι το φυσικό επακόλουθο μιας χημικής αντίδρασης ανάμεσα στον σίδηρο και το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, με την απαραίτητη παρουσία της υγρασίας. Με απλά λόγια, όλες οι επιφάνειες οι οποίες είναι κατασκευασμένες από σίδηρο ή κράματα που περιέχουν σίδηρο, σκουριάζουν αν αφεθούν χωρίς προστασία σε περιβάλλον που υπάρχει υγρασία.
Εξαίρεση αποτελούν κάποια κράματα που περιέχουν σίδηρο αλλά έχουν περιεκτικότητα σε κάποια άλλα υλικά (όπως πχ χρώμιο) που τους δίνουν προστασία έναντι της σκουριάς.
Πως μπορείτε να απομακρύνετε την σκουριά με χημικό τρόπο
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι αφαίρεσης της σκουριάς από μια μεταλλική επιφάνεια. Ο πιο συνηθισμένος είναι με κάποιο μηχανικό τρόπο που περιλαμβάνει γυαλόχαρτο, ατσαλόμαλλο ή συρματόβουρτσα. Είναι σίγουρα ο πιο γρήγορος τρόπος, αλλά έχει μερικά μειονεκτήματα, που πολλές φορές τον καθιστούν παντελώς ακατάλληλο (πχ σκόνη).
Ένας άλλος τρόπος είναι και ο χημικός τρόπος, κατά τον οποίο η σκουριά αφαιρείται χάρη σε κάποια χημική αντίδραση ενός υγρού με την σκουριασμένη επιφάνεια.
Εδώ υπάρχουν αρκετές λύσεις και προτάσεις. Η εμπορική λύση, αφορά σε ειδικό χημικό υγρό το οποίο έχουν στο κατάλογο τους όλες οι εταιρίες χρωμάτων.
Όμως κυκλοφορούν και δεκάδες άλλες DIY λύσεις. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που αφορούν απλά και καθημερινά αντικείμενα, όπως το λευκό ξύδι, η κόκα-κόλα, ο χυμός λεμονιού και το πετρέλαιο.
Έχουν όμως αποτέλεσμα οι συγκεκριμένες λύσεις ή απλώς είναι κλασικοί μύθοι που διογκώνονται και αναπαράγονται, κυρίως μέσα από το ίντερνετ;
Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στην μέση.
Όλες οι παραπάνω λύσεις σας βοηθούν να απομακρύνετε την σκουριά (κυρίως λόγω κάποιων οξέων που περιέχουν), αλλά καμία δεν είναι θαυματουργή ούτε μπορεί να συναγωνιστεί τα επώνυμα χημικά αφαιρετικά σκουριάς.
Όμως έχουν και κάποια πλεονεκτήματα που μπορεί να τις κάνουν ιδανική λύση σε κάποιες περιπτώσεις. Το πρώτο πλεονέκτημα είναι η τιμή. Όλα τα παραπάνω υλικά είναι αρκετά πιο οικονομικά από τα επώνυμα αφαιρετικά σκουριάς.
Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα, είναι ότι κάποια από αυτά, υπάρχουν ανά πάσα στιγμή σε κάθε σπίτι. Έτσι είναι πολύ πιο εύκολο να χρησιμοποιηθούν, αντί να πάτε να αγοράσετε ένα επώνυμο από κάποιο χρωματοπωλείο.
Ίσως όμως το πιο σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι όλα (με μόνη εξαίρεση το πετρέλαιο), είναι μη τοξικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς κανένα φόβο πάνω σε κάθε επιφάνεια. Έτσι αν για παράδειγμα θέλετε να αφαιρέσετε σκουριά από ένα μαχαίρι κουζίνας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποια από τις παραπάνω μεθόδους.
Συγκριτικό τεστ
Για να δούμε πόσο αποτελεσματική είναι η κάθε μέθοδος, θα κάνουμε ένα μικρό τεστ. Στο τεστ χρησιμοποιήθηκαν 3 μεγάλες μαύρες αλενόβιδες, οι οποίες είχαν εκτεθεί για το ίδιο ακριβώς διάστημα σε εξωτερική υγρασία και έτσι είχαν περίπου την ίδια σκουριά.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ένα επώνυμο αφαιρετικό σκουριάς (της Χρωτέξ), κόκα κόλα και λευκό ξύδι. Χυμός λεμονιού δεν χρησιμοποιήθηκε γιατί δεν είναι η εποχή τους ακόμα, ενώ πετρέλαιο γιατί θεωρώ ότι είναι η χειρότερη μέθοδος από όλες και θα πρέπει να αποφεύγεται. Όχι γιατί δεν είναι αποτελεσματική, αλλά γιατί δεν έχει κάποιο πλεονέκτημα έναντι κάποιας άλλης. Και μη ασφαλές για χρήση στο φαγητό είναι και δεν υπάρχει πάντα στο σπίτι και έχει επικινδυνότητα λόγω ότι είναι εύφλεκτο.
Ο χρόνος του πειράματος ήταν ακριβώς 24 ώρες.Όλα τα διαλύματα ήταν ακριβώς ίδια ποσότητα χωρίς καμία αραίωση, όπως είναι στην συσκευασία.
Αφαίρεση σκουριάς με επώνυμο αφαιρετικό σκουριάς
Όπως είναι εμφανές, το επώνυμο αφαιρετικό σκουριάς είχε τα καλύτερα αποτελέσματα έναντι της σκουριάς. Πραγματικά την αφαίρεσε σε ποσοστό 100%, χωρίς να απαιτείται κανένα τρίψιμο. Και στην πραγματικότητα, δεν χρειάστηκε καν 24 ώρες. Μετά από λίγες μόνο ώρες, είχε δράσει και είχε αυτό ακριβώς το αποτέλεσμα. Κάτι σημαντικό που θα πρέπει να επισημανθεί, είναι ότι συνήθως αυτά τα αφαιρετικά μπορούν να αραιωθούν αρκετά με νερό και να έχουν τα ίδια καλά αποτελέσματα με λίγο περισσότερη οικονομία.Αφαίρεση σκουριάς με λευκό ξύδι
Το λευκό ξύδι, όπως φαίνεται και στη φώτο, στο ίδιο διάστημα, είχε αισθητά χειρότερα αποτελέσματα από το επώνυμο αφαιρετικό αλλά καλύτερα από την κόλα.Κανονικά το ξύδι θέλει λίγο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να δράσει καλά (ίσως 2-3 μέρες).
Αλλά σε 24 ώρες έχει “μαλακώσει” αρκετά την σκουριά έτσι ώστε να μπορεί να απομακρυνθεί με λίγο τρίψιμο με μια βούρτσα.
Αφαίρεση σκουριάς με κόκα-κόλα
Η κόκα κόλα είχε λίγο χειρότερα αποτελέσματα από το ξύδι. Μπορεί να μαλακώσει και αυτή την σκουριά, αλλά δεν μπορεί να την αφαιρέσει πλήρως όπως το επώνυμο αφαιρετικό μέσα σε μόνο 24 ώρες. Για να δράσει καλά, θέλει σίγουρα πάνω από 2-3 μέρες και πάλι τα αποτελέσματα. Σίγουρα από τις 3 είναι η πιο αναποτελεσματική.
Διαφορές στην απώλεια μάζας
Δυστυχώς τα αποτελέσματα σε αυτό το πείραμα για την απώλεια μάζας δεν μπορούν να θεωρηθούν απόλυτα αξιόπιστα. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία για τις βίδες πριν σκουριάσουν. Αν υποθέσουμε όμως ότι όλα ήταν κανονικά και σωστά, φαίνεται ότι υπάρχει κάποια διαφορά μεταξύ τους.
Με ένα παχύμετρο vernier (δείτε εδώ πως μπορείτε να διαβάζετε ένα παχύμετρο vernier αν δεν ξέρετε ήδη), μετρήθηκαν οι διάμετροι των βιδών. Στα σημεία τα οποία είχε αφαιρεθεί πλήρως η σκουριά (σε αφαιρετικό σκουριάς και ξύδι) φάνηκε ότι υπάρχει μια διαφορά σχεδόν 0.2 χιλιοστών μεταξύ τους.Η αλενόβιδα που ήταν στο αφαιρετικό σκουριάς είχε 11.60 χιλιοστά διάμετρο, ενώ αυτή με το ξύδι 11.80 χιλιοστά διάμετρο. Σίγουρα η διαφορά είναι αρκετά μικρή, αλλά φαίνεται να υπάρχει και να είναι λογική, καθώς το αφαιρετικό σκουριάς περιέχει πιο ισχυρό οξύ και σε μεγαλύτερη περιεκτικότητα.
Συνοψίζοντας
Όπως είναι εμφανές από το παραπάνω πείραμα, το επώνυμο χημικό αφαιρετικό σκουριάς είναι μακράν η καλύτερη και γρηγορότερη λύση. Σε μόνο λίγες ώρες έχετε αρκετά καλά αποτελέσματα. Τα μόνα μειονεκτήματα που έχει είναι η τιμή (κοστίζει 5 €/Λ), ότι είναι διαβρωτικό και δεν κάνει να έρθει σε επαφή με το δέρμα.
Το λευκό ξύδι έχει αρκετά καλά αποτελέσματα αν του δοθεί ο απαραίτητος χρόνος για να δράσει, επαληθεύοντας όλους εκείνους που το προτείνουν ως μια καλή λύση για την αφαίρεση σκουριάς. Βέβαια το ξύδι είναι οξύ και αν το αφήσετε για αρκετό διάστημα, θα αρχίσει να διαβρώνει το μέταλλο. Γιαυτό θέλει λίγο προσοχή και αδρανοποίηση με ένα αλκαλικό διάλυμα (πχ μαγειρική σόδα) μετά την χρήση.
Τέλος η κόκα κόλα έχει και αυτή αποτελέσματα έναντι της σκουριάς, αλλά όχι τόσο καλά όσο οι δύο παραπάνω ανταγωνιστές. Ο κύριος λόγος είναι ότι περιέχει και αυτή φωσφορικό οξύ, μόνο που είναι σε πολύ μικρότερη περιεκτικότητα από ότι στο ξύδι και το επώνυμο αφαιρετικό σκουριάς. Γιαυτό και χρειάζεται μεγαλύτερο διάστημα για να δράσει και τα αποτελέσματα δεν είναι το ίδιο καλά όσο με τις άλλες δύο λύσεις.
Λίγα λόγια για την χημεία πίσω από τις αντιδράσεις
Ο βασικός λόγος που και οι τρεις παραπάνω λύσεις έχουν αποτελέσματα, είναι ότι περιέχουν όλες ένα οξύ που αντιδρά με την σκουριά. Το αφαιρετικό σκουριάς περιέχει ορθοφωσφορικό οξύ, το ξύδι οξικό οξύ ενώ η κόκα κόλα φωσφορικό οξύ. Σημαντικός παράγοντας στην αντίδραση είναι και οι συγκεντρώσεις των οξέων στα παραπάνω διαλύμματα. Στο αφαιρετικό σκουριάς δεν αναφέρεται ακριβώς το ποσοστό ορθοφωσφορικού οξέως αλλά είναι λογικά σχετικά μεγάλο. Το ξύδι συνήθως περιέχει 15-20% οξικό οξύ, ενώ η κόκα-κόλα μόνο 0.05% φωσφορικό οξύ.
Επειδή όμως το οξύ δεν αντιδρά μόνο με τη σκουριά αλλά και με τον ίδιο τον σίδηρο, θα πρέπει μετά από κάθε χρήση να ξεπλένεται καλά ή να εξουδετερώνεται. Για να εξουδετερώσετε ένα οξύ, όπως έλεγε και ο χημικός στο λύκειο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα ήπιο αλκαλικό διάλυμα. Το πιο γνωστό είναι το διάλυμα μαγειρικής σόδας.
Μερικά χρήσιμα που θα πρέπει να γνωρίζετε
- Επειδή δεν θέλετε να πάει ο κόπος σας χαμένος, μετά από την αφαίρεση της σκουριάς θα πρέπει να σκουπίσετε καλά το μέταλλο και να εφαρμόσετε μια προσωρινή (πχ λιπαντικό) ή μόνιμη (πχ μίνιο, ψυχρό γαλβάνισμα) προστασία από τη σκουριά.
- Μην περιμένετε το καθαρισμένο μέταλλο να ξαναγίνει ακριβώς όπως ήταν καινούργιο. Και μόνο ότι είχε σκουριάσει, σημαίνει ότι ένα ποσοστό του σιδήρου είχε μετατραπεί σε σκουριά. Οπότε με απλά λόγια θα ζυγίζει λιγότερο από ότι το αγοράσατε. Αυτό θα πρέπει να το έχετε υπόψιν σας σε βίδες ή σε όποιο άλλο κομμάτι η ακρίβεια χιλιοστού έχει σημασία.
- Όλα τα παραπάνω διαλύματα αν φιλτραριστούν, μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν μερικές φορές ακόμα, οπότε καλό είναι να μην τα πετάτε. Όμως μην τα βάζετε πάλι στο ίδιο δοχείο με αχρησιμοποίητο διάλυμα αλλά σε ξεχωριστό. Αυτή η τακτική μπορέι να σας σώσει αρκετά χρήματα, ειδικά αν χρειάζεστε αρκετή ποσότητα για να καθαρίσετε μεγάλα αντικείμενα. Φυσικά κάθε φορά που θα χρησιμοποιείτα θα χάνει και λίγο από την αποτελεσματικότητα του.
Διαφήμιση
