Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι ένα κράμα μετάλλων που -όπως λέει και το όνομά του- έχει ιδιαίτερη αντοχή στην οξείδωση και χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανιών και εφαρμογών. Είναι ένα κράμα από σίδηρο, άνθρακα και χρώμιο και μερικά άλλα μέταλλα σε μικρότερο ποσοστό. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του ανοξείδωτου χάλυβα είναι η αντοχή του στη διάβρωση. Αυτό οφείλεται στην περιεκτικότητα του κράματος σε χρώμιο, το οποίο αντιδρά με το οξυγόνο του αέρα για να σχηματίσει ένα λεπτό, αόρατο στρώμα οξειδίου του χρωμίου στην επιφάνεια του χάλυβα. Αυτό το στρώμα λειτουργεί ως προστατευτικό φράγμα, αποτρέποντας τη σκουριά και τη διάβρωση του χάλυβα.
Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του ανοξείδωτου χάλυβα είναι η αντοχή και η ανθεκτικότητά του. Ο ανοξείδωτος χάλυβας είναι ένα ισχυρό και σκληρό υλικό που μπορεί να αντέξει υψηλές θερμοκρασίες, πίεση και φθορά. Είναι επίσης ανθεκτικό στην κάμψη, τη συστροφή και την παραμόρφωση, καθιστώντας το ένα αξιόπιστο υλικό για ποικίλες εφαρμογές. Βέβαια αυτό το κάνει πιο δύσκολο στην επεξεργασία από το κοινό ατσάλι.
Ο ανοξείδωτος χάλυβας είναι επίσης γνωστός για την πολύ όμορφο φινίρισμα που έχει. Έχει μια καθαρή, μοντέρνα εμφάνιση και δεν χρειάζεται καμία επεξεργασία, κάτι που το κάνει ιδανικό υλικό για πολλές αρχιτεκτονικές κατασκευές (πχ κάγκελα, σκάλες..). Συνήθως έρχεται με πολύ γυαλάδα αλλά μπορεί να αποκτήσει ένα βουρτσισμένο ή ματ φινίρισμα.
Ένα ακόμα βασικό του χαρακτηριστικό που το κάνει ιδιαίτερα δημοφιλή σαν υλικό είναι ότι καθαρίζεται και απολυμαίνεται πολύ εύκολα, καθιστώντας το ιδανικό για χρήση σε νοσοκομεία, κουζίνες και άλλα περιβάλλοντα όπου η καθαριότητα είναι απαραίτητη. Είναι επίσης ανθεκτικό στο λεκέ, καθιστώντας το δημοφιλές υλικό για συσκευές, οικιακά σκεύη, νεροχύτες, λευκές συσκευές και άλλα είδη οικιακής χρήσης.
Ποιοι είναι οι πιο κοινοί τύποι ανοξείδωτου ατσαλιού
Υπάρχουν δεκάδες κράματα ανοξείδωτου ατσαλιού. Τα περισσότερα από αυτά είναι εξειδικευμένα και προορίζονται αποκλειστικά για βιομηχανίες. Κράμα από κράμα μπορεί να έχει σημαντικές διαφορές στα χαρακτηριστικά. Συνήθως το πρώτο νούμερο δείχνει τη σύσταση των βασικών μετάλλων ή κάποιο βασικό χαρακτηριστικό (πχ ιδιαίτερη αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες). Στο λιανικό εμπόριο συνήθως βρίσκουμε λιγότερο από 5-6 και αυτά με αρκετό ψάξιμο.
Τα βασικότερα υλικά που χρησιμοποιούνται στο ανοξείδωτο ατσάλι εκτός από το χρώμιο είναι νικέλιο, χαλκός, αλουμίνιο, μολυβδαίνιο, μαγγάνιο, πυρίτιο, άζωτο και θείο.
SAE 201: Αυτός ο βαθμός έχει καλή αντοχή στη διάβρωση και χρησιμοποιείται συχνά σε μαγειρικά σκεύη και σκεύη.
SAE 301: Αυτός ο βαθμός χρησιμοποιείται συχνά σε εφαρμογές που απαιτούν υψηλή αντοχή και καλή αντοχή στη διάβρωση, όπως ελατήρια, συνδετήρες και εξαρτήματα αυτοκινήτου.
SAE 304: Αυτή είναι η πιο κοινή ποιότητα ανοξείδωτου χάλυβα (συχνά αναφέρεται και ως 18/8 ή 18/10) και χρησιμοποιείται συχνά σε εφαρμογές που απαιτούν καλή αντοχή στη διάβρωση, όπως εξοπλισμός κουζίνας, δεξαμενές τροφίμων, αρχιτεκτονικές επενδύσεις και εξοπλισμός χημικής επεξεργασίας. Είναι ένα από τα κράματα που έχει αρκετές υποκατηγορίες.
SAE 308: Αυτός ο τύπος συναντάται συνήθως ως συγκολλητικό για ανοξείδωτο ατσάλι
SAE 316: Αυτός ο βαθμός έχει εξαιρετική αντοχή στη διάβρωση, ιδιαίτερα σε θαλάσσια περιβάλλοντα, και χρησιμοποιείται συχνά σε εφαρμογές όπως εξαρτήματα σκαφών, εξοπλισμός χημικής επεξεργασίας και ιατρικά εμφυτεύματα. Υπάρχουν διάφορες υποκατηγορίες στο SAE316 για πιο εξειδικευμένες εφαρμογές).
SAE 409: Αυτή η κατηγορία χρησιμοποιείται συχνά σε συστήματα εξάτμισης αυτοκινήτων και σε άλλες εφαρμογές σε υψηλές θερμοκρασίες λόγω της καλής αντοχής στη θερμότητα.
SAE 420: Ένας από τους πιο κοινούς τύπους που χρησιμοποιείται από την βιομηχανία για παρασκευή μαχαιροπήρουνων και γενικότερα εργαλείων κουζίνας. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η εξαιρετική γυαλάδα.
SAE 430: Αυτός ο βαθμός χρησιμοποιείται συχνά σε διακοσμητικές εφαρμογές, όπως τα τελειώματα και οι συσκευές, λόγω της καλής αντοχής στη διάβρωση και του χαμηλού κόστους.
SAE 440: Είναι ένα κράμα που περιέχει περισσότερο άνθρακα και έχει μεγάλη σκληρότητα. Χρησιμοποιείται συνήθως για την κατασκευή μαχαιριών και γενικά για μηχανουργικές κατασκευές. Είναι ένα από τα λίγα ανοξείδωτα κράματα που μαγνητίζονται .
Αυτά είναι τα πιο κοινά κράματα από τις πολλές ποιότητες SAE ανοξείδωτου χάλυβα που διατίθενται στο εμπόριο. . Κάθε κατηγορία έχει τις δικές της μοναδικές ιδιότητες και είναι κατάλληλη για διαφορετικές εφαρμογές. Υπάρχουν και πιο εξειδικευμένα κράματα (πχ το SAE 304, 316 και 440 έχουν αρκετές υποκατηγορίες).
Μπορεί το ανοξείδωτο ατσάλι να σκουριάσει
Ναι, το ανοξείδωτο ατσάλι μπορεί να σκουριάσει. Αν και το ανοξείδωτο ατσάλι είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στη διάβρωση και την οξείδωση, δεν είναι εντελώς ανίκητο από τη σκουριά. Η σκουριά στον ανοξείδωτο χάλυβα προκαλείται συνήθως από την παρουσία χλωριδίων, τα οποία μπορεί να προέρχονται από αλμυρό νερό, προϊόντα καθαρισμού ή άλλες πηγές.
Όταν το ανοξείδωτο ατσάλι εκτίθεται σε χλωρίδια, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο παθητικό στρώμα που προστατεύει το μέταλλο από τη σκουριά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια μορφή σκουριάς που είναι γνωστή ως “διάβρωση με κοιλότητες”, η οποία εμφανίζεται ως μικρές, σκούρες κηλίδες στην επιφάνεια του χάλυβα.
Για να αποφύγετε τη σκουριά σε ανοξείδωτο ατσάλι, είναι σημαντικό να το καθαρίζετε και να το συντηρείτε σωστά. Αποφύγετε τη χρήση σκληρών χημικών ή λειαντικών υλικών που μπορεί να καταστρέψουν το προστατευτικό στρώμα του χάλυβα. Επιπλέον, προσπαθήστε να αποφύγετε την έκθεση του ανοξείδωτου χάλυβα σε χλωρίδια όσο το δυνατόν περισσότερο, ειδικά σε περιβάλλοντα με υψηλή υγρασία ή αλμυρό νερό.
Προφανώς δεν έχουν όλα τα ανοξείδωτα ατσάλια την ίδια προστασία, γιαυτό υπάρχουν και κράματα ανοξείδωτου ατσαλιού που έχουν αυξημένη προστασία και καλύτερη αντοχή (πχ το ανοξείδωτο θαλάσσης SAE 316).
Είναι όλα τα ανοξείδωτα ατσάλια ασφαλή για τρόφιμα
Γενικά, οι περισσότερες ποιότητες ανοξείδωτου χάλυβα θεωρούνται ασφαλείς για χρήση σε εφαρμογές που σχετίζονται με τρόφιμα επειδή έχουν καλή αντοχή στη διάβρωση και καθαρίζονται εύκολα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ποιότητες ανοξείδωτου χάλυβα που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για χρήση σε εφαρμογές επεξεργασίας, αποθήγκευτσ και χειρισμού τροφίμων. Οι πιο κοινές ποιότητες ανοξείδωτου χάλυβα που θεωρούνται ασφαλείς για τρόφιμα περιλαμβάνουν:
SAE 304: Αυτός είναι ο πιο δημοφιλής τύπος ανοξείδωτου ατσαλιού για τρόφιμα. Είναι ένας ευέλικτος και ευρέως χρησιμοποιούμενος ανοξείδωτος χάλυβας που έχει καλή αντοχή στη διάβρωση, εύκολη κατασκευή και εξαιρετική μορφοποίηση. Τα περισσότερα σκεύη ή δεξαμενές τροφίμων που υπάρχουν στο εμπόριο είναι με ανοξείδωτο 304.
SAE 316: Αυτός ο βαθμός έχει εξαιρετική αντοχή στη διάβρωση, καθιστώντας τον ιδανικό για χρήση σε σκληρά περιβάλλοντα ή όπου το υλικό θα έρθει σε επαφή με διαβρωτικές ουσίες. Χρησιμοποιείται συχνά στην παραγωγή εξοπλισμού για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, όπως εξοπλισμός επεξεργασίας γαλακτοκομικών προϊόντων.
SAE 430: Αυτός ο βαθμός χρησιμοποιείται συχνά στην κατασκευή σκευών και συσκευών κουζίνας λόγω της εξαιρετικής αντοχής στη διάβρωση και της αντοχής του.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ αυτές οι ποιότητες ανοξείδωτου χάλυβα θεωρούνται ασφαλείς για χρήση σε εφαρμογές που σχετίζονται με τρόφιμα, η σωστή φροντίδα και συντήρηση του εξοπλισμού είναι ακόμα σημαντική για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ακεραιότητάς του. Αυτό σημαίνει ότι αν για παράδειγμα χρησιμοποιηθεί ακατάλληλο καθαριστικό ή αν αρχίσει να σκουριάζει λόγω επαφής με μη ανοξείδωτο υλικό, τότε σίγουρα δεν θα εξακολουθήσει να είναι ασφαλές για χρήση με τρόφιμα.
Μπορεί να συγκολληθεί το ανοξείδωτο ατσάλι;
Ναι το ανοιξείδωτο ατσάλι μπορεί να συγκολληθεί με ηλεκτροκόλληση. Απλώς η διαδικασία είναι λίγο πιο δύσκολη από ότι στο απλό ατσάλι. Η πιο δημοφιλής μέθοδος για το ανοξείδωτο ατσάλι είναι η TIG αλλά μπορεί να γίνει ακόμα και με κοινή ηλεκτροκόλληση με ηλεκτρόδιο. Το πιο σημαντικό πρόβλημα δεν είναι να γίνει η κόλληση, αλλά να μην προκληθεί πρόβλημα στο ανοξείδωτο ατσάλι από την κόλληση. Αυτό μπορεί να γίνει κυρίως λόγω επιμόλυνσης κατά την κόλληση.
Μαγνητίζεται το ανοξείδωτο ατσάλι;
Τα πιο πολλά κράματα ανοξείδωτου ατσαλιού δεν μαγνητίζονται. Όμως υπάρχουν μερικά που μαγνητίζονται, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Το πιο γνωστό είναι το 440 που συνήθως το συναντάμε σε μαχαίρια.
Πως μπορούμε να διακρίνουμε το πραγματικό ανοξείδωτο ατσάλι από τα ψεύτικα;
Στο εμπόριο υπάρχουν αρκετά προϊόντα που διαφημίζονται ή μοιάζουν με ανοξείδωτο ατσάλι και στην πραγματικότητα δεν είναι. Αυτό το συναντάμε κυρίως σε φθηνά Κινέζικα προϊόντα που βρίσκουμε σε εξευτελιστικές τιμές. Στις περισσότερες των περιπτώσεων το κράμα από τα οποία είναι φτιαγμένα περιέχει πολύ μικρό ποσοστό χρωμίου και έτσι παρότι μπορεί να έχει την εμφάνιση του ανοξείδωτου ατσαλιού, δεν έχει και τις ίδια χαρακτηριστικά, ειδικά την προστασία από την οξείδωση.
Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιος εύκολος τρόπος που μπορεί να διακρίνει με 100% επιτυχία αν κάτι είναι από ανοξείδωτο ατσάλι ή όχι.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις πχ μπορείτε να ελέγξετε με ένα μαγνήτη να δείτε αν μαγνητίζεται. Αν όχι, τότε κατά πάσα πιθανότητα είναι ανοξείδωτο. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι αν μαγνητίζεται σίγουρα δεν είναι καθώς υπάρχουν κράματα που μαγνητίζονται. Μία καλή ένδειξη είναι η γυαλάδα. Αν καθαρίσετε σωστά ένα ανοξείδωτο ατσάλι θα πρέπει να γυαλίζει αρκετά.
Σίγουρα ένα κακό σημάδι που δείχνει ότι το ανοξείδωτο ατσάλι δεν είναι τόσο καλής ποιότητας είναι αν δείτε κάποιο σημάδι σκουριάς σε σημείο που δεν πρέπει και χωρίς να υπάρχει κάποια επεξεργασία ή επιμόλυνση.
