Η Κυνάρα η καρδονίσκη ή όπως είναι ευρέως γνωστή αγκινάρα, είναι ένα πολυετές φυτό της οικογένειας των Αστεροειδών. Η οικογένεια των Αστεροειδών ουσιαστικά περιλαμβάνει όλα τα φυτά που έχουν αστεροειδές άνθος.
Είναι φυτό ιθαγενές στη βόρεια Αφρική αλλά πλέον συναντάται σε διαφορετικές ποικιλίες σχεδόν σε κυρίως σε όλη τη μεσόγειο αλλά και σε αρκετά άλλα μέρη του κόσμου. Προτιμά τα ζεστά κλίματα με ήπιους χειμώνες χωρίς πολύ υγρασία. Αν και μπορεί να αναπτυχθεί σε όλους τους τύπους των εδαφών,προτιμάει τα άργυλο-πηλώδη.
Είναι θαμνοειδές και συνήθως φτάνει το ενάμιση με δύο μέτρα σε ύψος. Όπως είπαμε είναι πολυετές και το καλοκαίρι ξεραίνεται ο βλαστός και παραμένει σε λήθαργο υπόγεια μέχρι το φθινόπωρο όπου ξαναδημιουργεί νέους βλαστούς και παραφυάδες.
Έχει ένα χαρακτηριστικό μωβ χρώμα, όταν το λουλούδι βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Το εξωτερικό των πετάλων και το υπόλοιπο φυτό έχουν χρώμα πράσινο.
 |
| Άγρια αγκινάρα |
Υπάρχουν δύο βασικά είδη : η άγρια αγκινάρα που έχει αρκετά μικρότερο άνθος (και καρδιά) και μεγαλύτερα αγκάθια στα πέταλα και η εμπορική ήμερη που έχει μεγαλύτερο άνθος, μεγαλύτερα φύλλα και μικρότερα αγκάθια.
 |
| Άνθος άγριας αγκινάρας |
Η άγρια αγκινάρα είναι αυτοφυές φυτό σε πολλά μέρη της νότιας Ελλάδος. Είναι πολύ ισχυρό φυτό και αν βρει πρόσφορο έδαφος, πολλαπλασιάζεται πολύ γρήγορα και αποτελεσματικά χάρη στον τρόπο που μεταφέρονται οι σπόροι της. Πολλές περιοχές σε διάφορα σημεία της Ελλάδος έχουν πάρει το προσωνύμιο ‘Αγκινάρα’ λόγω της μεγάλης παρουσίας άγριας αγκινάρας εκεί.
Είναι βρώσιμη, αν και το μικρό της μέγεθος, τα σκληρότερα αγκάθια αλλά και η πιο πικρή της γεύση αποτρέπει πολλούς από την συλλογή της.
Είναι βρώσιμη, αν και το μικρό της μέγεθος, τα σκληρότερα αγκάθια αλλά και η πιο πικρή της γεύση αποτρέπει πολλούς από την συλλογή της.
Η εμπορική αγκινάρα είναι συνήθως από ποικιλίες υβριδίων και οι σπόροι της είναι πολλές φορές στείροι, οπότε ο πιο αποτελεσματικός και σίγουρος τρόπος πολλαπλασιασμού της είναι με παραφυάδες. Είναι αρκετά πιο νόστιμη και μεγάλη σε μέγεθος και προτιμάτε από τους περισσότερους έναντι της άγριας.
Παραγωγή
Η αγκινάρα έχει παραγωγή από τον δεύτερο χρόνο. Μέχρι τον 4ο χρόνο παράγει 10-20 αγκινάρες το κάθε φυτό. Έπειτα μειώνεται σταδιακά η παραγωγή. Σε πολύ ψυχρά κλίματα έχουν αναπτυχθεί ειδικές ποικιλίες μονοετής καλλιέργειας. Έχουν μικρότερη παραγωγή από τις κανονικές αλλά παράγουν από τον πρώτο χρόνο με αποτέλεσμα να είναι εφικτή η καλλιέργεια τους και σε περιοχές που δε μπορούν να διατηρηθούν το χειμώνα, λόγω ψύχους.
Στη Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως σε Πελοπόννησο και Κρήτη. Διεθνώς, με μεγάλη διαφορά στη παραγωγή, πρώτη είναι η Ιταλία και ακολουθεί η Αίγυπτος.
Στη Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως σε Πελοπόννησο και Κρήτη. Διεθνώς, με μεγάλη διαφορά στη παραγωγή, πρώτη είναι η Ιταλία και ακολουθεί η Αίγυπτος.
Ιδιότητες
Η αγκινάρα είναι γνωστή για τις αντιοξειδωτικές της ιδιότητες και είναι πλούσια σε βιταμίνες (κυρίως C) και φυτικές ίνες.Είναι φυσικό διουρητικό και βοηθούν το πεπτικό σύστημα.
Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι ίσως έχει αντικαρκινική δράση και ότι βοηθάει στη μείωση της χοληστερόλης.
Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι ίσως έχει αντικαρκινική δράση και ότι βοηθάει στη μείωση της χοληστερόλης.
Ας δούμε αναλυτικά τα στοιχεία της.
| Ποσότητα ανά 100 grams1 artichoke, medium (128 g)1 artichoke, large (162 g)100 γραμμάρια | Θερμίδες 47 |
| Συνολικά Λίπη 0.2 g | |
| Κορεσμένα 0 g | 0% |
| Πολυακόρεστα 0.1 g | 0% |
| Πολυακόρεστα 0.1 g | 0% |
| Χοληστερόλη 0 mg | 0% |
| Νάτριο 94 mg | 3% |
| Κάλιο 370 mg | 10% |
| Συνολικοί Υδρογονάνθρακες 11 g | 3% |
| Φυτικές Ίνες 5 g | 20% |
| Σάκχαρα 1 g | |
| Πρωτεΐνες 3.3 g | 6% |
| Βιταμίνη Α | 0% | Βιταμίνη C | 19% |
| Ασβέστιο | 4% | Σίδηρο | 7% |
| Βιταμίνη D | 0% | Βιταμίνη Β-6 | 5% |
| Βιταμίνη Β12 | 0% | Μαγνήσιο | 15% |
Πίνακας από Wikipedia
Πίνακας από Wikipedia
Κατανάλωση
Το βρώσιμο κομμάτι της αγκινάρας είναι το άνθος της. Από αυτό μαγειρικά χρησιμοποιείται η ‘καρδιά´ της, που είναι το κυκλικό μαλακό κομμάτι που μένει αν καθαρίσουμε τα πέταλα και το χνούδι.Αν και τρώγεται σε αρκετά μέρη και ωμή, συνήθως μαγειρεύεται. Οι πιο γνωστές συνταγές στη Ελλάδα είναι οι αγκινάρες αλά πολίτα, αγκινάρες με αρακά, αγκινάρες τουρσί και αγκινάρες με αυγά. Για συνταγές με αγκινάρες μπορείτε να δείτε εδώ.
Λοιπές χρήσεις
Αφέψημα
Σε μερικές περιοχές του πλανήτη (κυρίως Ασία) ,χρησιμοποιείται και σαν τσάι το λουλούδι της αγκινάρας αφού αποξηρανθεί.
Ζωοτροφές
Τα πέταλα της χρησιμοποιούνται και σαν ζωοτροφή αν είναι μαλακά από αιγοπρόβατα. Σαν ζωοτροφή χρησιμοποιείται και ο βλαστός της και τα φύλλα της που θεωρούνται λιχουδιά για τα περισσότερα μεγαλόσωμα ζώα.
Βιομάζα
Τα τελευταία χρόνια κυρίως η αγριοαγκινάρα, έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τη παραγωγή θερμικής ενέργειας. Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται είτε από τη ΔΕΗ σαν βιομάζα για τη παραγωγή θερμοηλεκτρικής ενέργειας είτε από ιδιώτες σαν πέλετ. Χρησιμοποιείται ολόκληρο το φυτό από το οποίο στη περίπτωση της βιομάζας παράγεται αιθανόλη σε αρκετά καλές ποσότητες. Εξαιτίας του σχεδόν μηδενικού κόστους παραγωγής θεωρείται ένα από τα ιδανικότερα φυτά για τη παραγωγή βιομάζας.
Βάψιμο ρούχων
Σε πολλές κοινωνίες το φυτό της αγκινάρας είχε και σαν χρήση τη βαφή ρούχων. Δίνει ένα πρασινωπό χρώμα μετά τη βαφή. Για περισσότερα σχετικά με τις βαφές από φυσικά υλικά μπορείτε να δείτε εδώ
Καλλιέργεια
Η καλλιέργεια της αγκινάρας είναι εξαιρετικά εύκολη. Αν δε υπάρχει ιδιαίτερο ψύχος και δεν υπάρχει πολύ υγρασία στο χώμα, είναι πολύ εύκολη η προσαρμογή της.
Φυτεύεται με αρκετούς τρόπους. Από σπόρο, έτοιμο φυτό, με παραφυάδες, ξηρόφυτα και με ριζοβόλημα. Εποχή φύτευσης ανάλογα τη περιοχή είναι αρχές φθινοπώρου έως και αρχές άνοιξης.
Κάτι που θα πρέπει να προσέξετε είναι ότι η αγκινάρα έχει αρκετά βαθύ ριζικό σύστημα,έτσι χρειάζεται αρκετά βαθύ όργωμα για να πετύχετε το καλύτερο αποτέλεσμα όποια μέθοδο καλλιέργειας και αν επιλέξετε.
Φυτεύεται με αρκετούς τρόπους. Από σπόρο, έτοιμο φυτό, με παραφυάδες, ξηρόφυτα και με ριζοβόλημα. Εποχή φύτευσης ανάλογα τη περιοχή είναι αρχές φθινοπώρου έως και αρχές άνοιξης.
Κάτι που θα πρέπει να προσέξετε είναι ότι η αγκινάρα έχει αρκετά βαθύ ριζικό σύστημα,έτσι χρειάζεται αρκετά βαθύ όργωμα για να πετύχετε το καλύτερο αποτέλεσμα όποια μέθοδο καλλιέργειας και αν επιλέξετε.
1. Καλλιέργεια με σπόρο
 |
| Προτιμήστε βαθιά σπορεία σαν και αυτό της παραπάνω φώτο |
Η καλλιέργεια με σπόρο έχει κάποιες δυσκολίες. Η αγκινάρα δε είναι το πιο εύκολο φυτό ως προς τη σπορά. Όχι ότι χρειάζεται κάποιες ειδικές δεξιότητες. Απλώς έχει ανάγκη μια προεργασία και διαφορετικά σπορεία. Ο σπόρος μπορεί να προέρχεται από φυσική ποικιλία (μικρότερο μέγεθος και παραγωγή αλλά καλύτερη γεύση) ή από υβρίδιο (μεγαλύτερη παραγωγή και μέγεθος καρπού). Κατάλληλη εποχής σποράς για τα περισσότερα μέρη της Ελλάδος είναι οι αρχές φθινοπώρου ή ακόμα και τέλος καλοκαιριού.
- Μουλιάστε τους σπόρους σας στο νερό για μια μέρα πριν τους φυτέψτε.
- Έπειτα φυτευτέ τους σε βαθιά σπορεία ή καπελάκια. Μην προτιμήσετε μικρά η ρηχά. Ο λόγος είναι ότι οι αγκινάρες έχουν βαθύ ριζικό σύστημα. Ακόμα και όταν είναι μικρός ο βλαστός το ριζικό σύστημά τους είναι βαθύ. Αν χρησιμοποιήσετε μικρά σπορεία τότε οι ρίζες όταν φτάσουν στο πάτο θα ξανακατευθυνθούν πάλι προς τα πάνω. ’Ετσι ακόμα και όταν γίνει η μεταφύτευση στο χώμα το ριζικό σύστημα δεν θα είναι σωστά αναπτυγμένο και θα αργήσει πολύ η παραγωγή σας και δε θα έχετε ποτέ ένα σωστά αναπτυγμένο φυτό.
- Χρησιμοποιείστε καλό χώμα ή κομπόστ και τοποθετήστε τα σε ένα θερμό και ηλιόλουστο μέρος(θερμοκήπιο)
- Θα αρχίσουν να πετάνε βλαστούς μετά από περίπου 2 βδομάδες. Θα πρέπει να παραμείνουν σε θερμό μέρος για περίπου 2 βδομάδες ακόμα μέχρι να αναπτυχθούν.
- Έπειτα από περίπου ένα μήνα από τη φύτευσή τους, μπορείτε να τα μεταφυτεύσετε.Φυτεύονται σε απόσταση 75-100 εκατοστά μεταξύ τους.
Αν δε βρείτε ειδικά βαθιά σπορεία για τις αγκινάρες σας,μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υλικά που πιθανώς να έχετε ήδη στη κουζίνα σας. Τα πλαστικά δοχεία γιαουρτιού 1 λίτρου είναι ιδανικά.
2. Καλλιέργεια με έτοιμο φυτό
Η καλλιέργεια με φυτό είναι σχετικά απλή.Τα έτοιμα φυτά τα αγοράζεται από γεωπονικό κατάστημα με κόστος από 0.5 ευρώ έως 2.5 ευρώ αναλόγως το μέγεθος.Προτιμήστε ή αρκετά μικρά φυτά ή φυτά που βρίσκονται σε βαθιά γλαστράκια ή σπορεία.
Φυτεύονται σε απόσταση 75 με 100 εκατοστών μεταξύ τους.
Φυτεύονται σε απόσταση 75 με 100 εκατοστών μεταξύ τους.
3. Καλλιέργεια με παραφυάδες
Η αγκινάρα έχει τη ιδιότητα να πολλαπλασιάζεται με παραφυάδες. Οι παραφυάδες είναι νέα φυτά που βγαίνουν από το ίδιο ριζικό σύστημα. Μπορείτε να τα ξεχωρίσετε όταν πετάξουν προσεκτικά και να τα μεταφυτεύσετε όπου θέλετε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να σκάψετε προσεκτικά γύρω από τη παραφυάδα μέχρι να αποκαλύψετε το ριζικό της σύστημα.
Η παραφυάδα ενώνεται με το κεντρικό ριζικό σύστημα του φυτού. Εκεί θα πρέπει να το κόψετε και να το ξεχωρίσετε. Αφού γίνει αυτό μπορείτε να τη φυτέψτε όπου θέλετε. Η καλλιέργεια με παραφυάδες είναι ιδανική καθώς γίνεται ταυτόχρονα αύξηση του αριθμού φυτών σας και αραιώνεται τα υπάρχοντα φυτά επιτρέποντας τους έτσι να έχουν μέγιστη παραγωγή.
4. Καλλιέργεια με ξηρόφυτα
Είναι μια παρόμοια μέθοδος με αυτή με τις παραφυάδες,μόνο που δεν περιμένετε να βλαστήσει το φυτό.Αρχές με μέσα Αυγούστου,αφού ποτίζεται το φυτό για να ξυπνήσει από το λήθαργο,σκάβεται προσεκτικά και εκριζώνεται.Στο φυτό που εκριζώσαμε θα πρέπει να υπάρχει ριζικό σύστημα με οφθαλμούς.Ξεχωρίζουμε τον κάθε οφθαλμό μαζί με κομμάτι του ριζικού συστήματος και τον φυλάμε σε υγρό μέρος για λίγο διάστημα μέχρι να αρχίσει να αναπτύσσεται και να τον μεταφυτεύσουμε.
5. Καλλιέργεια με ριζοβόλημα
Το ριζοβόλημα είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλα τα φυτά. Κόβετε ένα κομμάτι μαλακού βλαστού και το βάζετε σε υγρό έδαφος ή νερό μέχρι να πετάξει το δικό του ριζικό σύστημα.Αυτό μπορεί να πάρει λίγες εβδομάδες.Όταν πετάξει επαρκή ριζικό σύστημα το φυτεύεται όπου θέλετε.Για καλύτερα αποτελέσματα μπορείτε να βουτήξετε το βλαστό σε ορμόνη ριζοβολήματος.
Η συνηθέστερη και πιο αποτελεσματική μέθοδος από όλες τις προαναφερθείσες είναι ο πολλαπλασιασμός με παραφυάδες. Φύτευση με σπόρο γίνεται συνήθως όταν θέλουμε να φυτεύσουμε αρκετά φυτά με μικρό κόστος.
Συλλογή σπόρων
 |
| 40-50 πλήρεις σπόροι από μια μεγάλη αγκινάρα |
Η συλλογή σπόρων από τη αγκινάρα είναι εύκολη αλλά λίγο επίπονη διαδικασία. Η συλλογή των σπόρων γίνεται το καλοκαίρι από ώριμες αγκινάρες που τις έχουμε αφήσει να ξεραθούν πάνω στο φυτό.
Υβρίδιο ή φυσική ποικιλία
Κάτι που θα πρέπει να προσέξουμε είναι αν το φυτό είναι υβρίδιο η φυσική ποικιλία. Αν το φυτό είναι δυστυχώς υβρίδιο (το οποίο έχει μεγάλη πιθανότητα αν αγοράσατε το φυτό έτοιμο από κάποιο γεωπονικό κατάστημα) τότε ίσως οι σπόροι να είναι στείροι ή στη καλύτερη των περιπτώσεων δε θα έχουν τη ίδια καλή απόδοση όπως το μητρικό υβριδικό φυτό.
Αν είναι φυσική ποικιλία τότε δε έχετε κανένα πρόβλημα στη συλλογή.
Αν είναι φυσική ποικιλία τότε δε έχετε κανένα πρόβλημα στη συλλογή.
Τους σπόρους τους συλλέγουμε από ώριμη αγκινάρα.Συνήθως διαλέγουμε τη μεγαλύτερη αγκινάρα και την αφήνουμε να ξεραθεί πάνω στο δέντρο.Τέλος Ιούνη με μέσα Ιούλη θα είναι κατάλληλη για συγκομιδή σπόρων.
Κάτι επίσης που θα πρέπει να προσέξουμε είναι η αγκινάρα που θα συλλέξουμε τους σπόρους να μη έχει προσβολές.Αρκετά έντομα κάνουν τη φωλιά τους μέσα στο χνούδι ή ακόμα και κάμπιες.Μπορούμε με ειδικά σκευάσματα βιολογικά ή χημικά να το αποτρέψουμε αυτό αν θέλουμε.
Για να συλλέξουμε τους σπόρους μπορούμε να ακολουθήσουμε δύο διαφορετικές διαδικασίες.
Η πρώτη είναι να τραβάμε σιγά σιγά το χνούδι που έχει τους σπόρους στη άκρη.Αυτό είναι ο ύπερος και έχει μορφή ανεμώνης για να ταξιδεύει με τον αέρα μαζί με τον σπόρο όταν ωριμάζει και έτσι να δημιουργούνται νέα φυτά σε μακρινές αποστάσεις.Αν το φυτό είναι ώριμο αρκετά τότε θα είναι παιχνιδάκι αυτό.Το χνούδι που δεν έχει στη άκρη σπόρο λέγεται στήμονας.
Πολλές φορές όμως δε γίνεται αυτό και έτσι πρέπει να διαλύστε τη αγκινάρα εντελώς για να πάρετε τους σπόρους.Μπορείτε να ξεκινήσετε ανάποδα από τη βάση και να την ανοίξετε.Η μπορείτε να κόψετε τα πέταλα με ένα ψαλίδι και να ξεκινήσετε από το πλάι.
Η πρώτη είναι να τραβάμε σιγά σιγά το χνούδι που έχει τους σπόρους στη άκρη.Αυτό είναι ο ύπερος και έχει μορφή ανεμώνης για να ταξιδεύει με τον αέρα μαζί με τον σπόρο όταν ωριμάζει και έτσι να δημιουργούνται νέα φυτά σε μακρινές αποστάσεις.Αν το φυτό είναι ώριμο αρκετά τότε θα είναι παιχνιδάκι αυτό.Το χνούδι που δεν έχει στη άκρη σπόρο λέγεται στήμονας.
Πολλές φορές όμως δε γίνεται αυτό και έτσι πρέπει να διαλύστε τη αγκινάρα εντελώς για να πάρετε τους σπόρους.Μπορείτε να ξεκινήσετε ανάποδα από τη βάση και να την ανοίξετε.Η μπορείτε να κόψετε τα πέταλα με ένα ψαλίδι και να ξεκινήσετε από το πλάι.
Προσοχή : Τη διαδικασία συλλογής των σπόρων θα πρέπει να την κάνετε σε εξωτερικό χώρο. Γιατί αν την κάνετε σε εσωτερικό θα γεμίσετε χνούδι που θα περιφέρεται και θα αιωρείται για μεγάλο διάστημα. Το χνούδι αυτό προκαλεί μικρό κνησμό αν έρθετε σε επαφή μαζί του.
Εχθροί και προσβολές
Η αγκινάρα είναι αρκετά ανθεκτικό φυτό.Έχει ελάχιστους εχθρούς και πολύ δύσκολα κάτι θα την κάνει να μη έχει παραγωγή.
Αφίδες (Μελίγκρα)
Η βασική προσβολή που έχει είναι από αφίδες,ιδιαίτερα οι άγριες αγκινάρες. Οι αφίδες είναι μικρά έντομα που απομυζούν τους χυμούς του φυτού. Συνήθως βρίσκονται κάτω από νεαρά φύλλα και θα τις καταλάβετε εύκολα από τη παρουσία μυρμηγκιών πάνω στο φυτό.Τα μυρμήγκια προστατεύουν τις αφίδες από τους φυσικούς εχθρούς τους και αυτές σε αντάλλαγμα προσφέρουν σάκχαρα στα μυρμήγκια. Αν είναι μεγάλος ο αριθμός των αφιδών εδώ.
Ωίδιο (ντομάτας)
Το ωίδιο είναι ένα μύκητας που προσβάλει αρκετά φυτά,μεταξύ των οποίων και η αγκινάρα.Αναπτύσσεται κυρίως όταν υπάρχει αυξημένη υγρασία και υψηλές θερμοκρασίες (πχ μετά από βροχές το καλοκαίρι).Η πρόληψη του γίνεται κυρίως με θειάφι ή με θειούχα σκευάσματα.Πάντως και το ωίδιο πολύ δύσκολα θα κάνει ολοκληρωτική ζημιά.Θα το αναγνωρίσετε από τις λευκές κηλίδες πάνω στα φύλλα.
Συμβουλές καλλιέργειας
- Η αγκινάρα όπως είπαμε έχει ελάχιστες απαιτήσεις σαν φυτό, γιαυτό και ευδοκιμεί εύκολα παντού. Με ένα καλό σκάλισμα, λίγο πότισμα ανά διαστήματα και ένα πέρασμα με θειάφι σε πρώιμο στάδιο θα έχετε μια καλή παραγωγή.
- Για καλύτερα και πιο επαγγελματικά αποτελέσματα, μπορείτε να κάνετε συνεχή ξεβοτάνισμα και λίπανση ανά διαστήματα.
- Αν δείτε προσβολές από αφίδες καταπολεμήστε τες σε πρώιμο στάδιο.
- Κάτι που θα πρέπει να προσέξετε ιδιαίτερα, είναι ότι η αγκινάρα “μισεί” θανάσιμα το glyphosate. To glyphosate είναι η δραστική ουσία που περιέχουν όλα τα ζιζανιοκτόνα της αγοράς, για αγρωστώδη ζιζάνια (πχ Roundup). Πιάνει και με την μυρωδιά, που λέγαν και οι παλιοί. Έτσι αποφύγετε οποιοδήποτε ψέκασμα με ζιζανιοκτόνο, σε απόσταση τουλάχιστον 3-4 μέτρων από αγκινάρες. Επίσης ποτέ μην χρησιμοποιήσετε ψεκαστήρα με την οποία έχετε προηγουμένως ραντίσει με ζιζανιοκτόνα, αν δεν έχετε κάνει πρώτα, ένα πολύ σχολαστικό πλύσιμο. Ακόμα και πολύ μικρά υπολείμματα glyphosate, είναι ικανά για να κάνουν ζημιά στο φυτό σας.
Πηγή για πίνακες και μερικές φωτογραφίες : Wikipedia
Διαφήμιση
