Υλικά Απαραίτητα
Διαδικασία
Καταρχάς κάθε έλαιο είναι διαφορετικό από το άλλο. Έχει άλλα χαρακτηριστικά και χρειάζεται άλλη ποσότητα καυστικής σόδας για να σαπουνοποιηθει. Τα κυρία ελαία με τα χαρακτηριστικά τους, που χρησιμοποιούν για τα σαπούνια είναι τα κάτωθι
| Ελαιο | Α.Π.Σ. | Μαλακό/Σκληρό | Καθαριστική Ικανότητα | Πλούσιος Αφρός | Σταθερός Αφρός | Περιποίηση Δέρματος | Ποσοστό Βάσης Ελαίου |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Έλαιο Αβοκαντου | 133.7 | Μαλακό | Μετρια | Ναι | Οχι | Πολύ Καλή | Μεχρι 30% |
| Έλαιο Καρυδας | 191.1 | Σκληρό | Πολυ Καλη | Ναι | Οχι | Μέτρια | Πανω απο 30% |
| Καστορέλαιο | 128.6 | Μαλακό | Μέτριο | Ναι | Ναι | Καλή | Μέχρι 30% |
| Ελαιόλαδο | 135.3 | Μαλακό | Πολύ Καλή | Όχι | Όχι | Καλή | Μέχρι 100% |
| Φοινικέλαιο | 142 | Σκληρό | Πολύ Καλή | Όχι | Ναι | Μέτρια | 20-30% |
| Φυστικελαιο | 137 | Μαλακό | Μέτρια | Όχι | Ναι | Καλή | Μέχρι 20% |
| Σογιέλαιο | 135.9 | Μαλακό | Καλή | Όχι | Ναι | Μέτρια | Μέχρι 50% |
| Αμυγδαλέλαιο | 137.3 | Μαλακό | Καλή | Όχι | Ναι | Πολύ Καλή | Μέχρι 10% |
| Έλαιο Jojoba | 69.5 | Μαλακό | Μέτρια | Όχι | Ναι | Καλή | Μέχρι 10% |
| Λαρδί | 138.7 | Σκληρό | Καλή | Όχι | Ναι | Μέτρια | 30-40% |
| Βόειο Ζωικό Λίπος (Tallow) | 140.5 | Σκληρό | Καλή | Όχι | Ναι | Μέτρια | Μέχρι 40% |
| Βούτυρο Καριτε | 128 | Μαλακό | Καλή | Ναι | Ναι | Καλή | Μέχρι 20% |
|
Oil Almond Oil (Sweet) Apricot Kernel Oil Avocado Oil Babassu Oil Bear Tallow Beef Tallow Bees Wax (white) Brazil Nut Oil Butterfat, Cow Butterfat, Goat Camellia Oil Canola Oil Castor Oil Chicken Fat Cocoa Butter Coconut Oil Cod Liver Oil Corn Oil Cottonseed Oil Crisco/Veg. Shortening Flaxseed Oil Grapeseed Oil Hazelnut Oil Hemp Seed Oil Java Cotton Oil JoJoba Oil Karite Butter (Shea) Kukui Nut Oil Lanolin (Wool Fat) Lard Macadamia Oil Maize Oil | Old .136 .135 .133 .175 .139 .140 .069 .175 .1619 .1672 .1362 .134 .1286 .1389 .137 .190 .1326 .136 .1386 .136 .1357 .1265 .1356 .1345 .137 .069 .128 .135 .0741 .138 .139 .136 |
Oil Mink Oil Mustard Oil Neat’s Foot Oil Neem Oil Niger Seed Oil Nutmeg Butter Olive Oil Olive Pomace Oil Palm Butter Palm Kernel Oil Palm Oil Peanut Oil Perilla Oil Poppyseed Oil Pumpkinseed Oil Rapeseed Oil Rice Bran Oil Ricinus Oil (Castor) Safflower Oil Sesame Seed Oil Shea Butter Shortening (Vegetable) Soybean Oil Sunflower Seed Oil Tallow, Deer (Venison) Tallow, Bear Tallow, Beef Tallow, Sheep (Mutton) Tallow, Vegetable Tallow, Goat Walnut Oil Wheatgerm Oil Wool Fat (Lanolin) |
Old .140 .124 .136 .136 .135 .116 .134 .156 .156 .141 .136 .137 .138 .133 .134 .128 .129 .136 .133 .128 .136 .135 .134 .138 .139 .141 .138 .135 .138 .135 .131 .074 |
Επειτα το καθε ελαιο εχει λιπαρα οξεα που το καθε ενα εχει διαφορετικες ιδιοτητες.
Τα ποσοστα των λιπαρων οξεων είναι :
| Έλαιο | Λαυρικο | Λινε- λαικο | Μυρι- στικο | Ελαικο | Παλμιτικο | Κι/λαικο | Στεατικο | Καπρικο | Ρικινο- λεικο |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Έλαιο Αβοκαντου | 36-80% | 7-32% | – | – | 6-18% | – | 1,5% | – | – |
| Ελαιο Καρυδας | 39-54% | 1-2% | 15-23% | 4-11% | 6-11% | – | 1-4% | 6% | – |
| Καστορελαιο | – | 3-4% | – | 3-4% | – | – | – | – | 90% |
| Ελαιολαδο | – | 5-15% | – | 63-81% | 7-14% | – | 3-5% | – | – |
| Φοινικελαιο | 48% | – | 14-16% | 15-18% | 8-9% | – | 3% | 4% | – |
| Φυστικελαιο | – | 32% | – | 48% | 11% | – | 2% | – | – |
| Σογιελαιο | – | 46-54% | – | 22-27% | 9-12% | – | 4-6% | – | – |
| Αμυγδαλελαιο | – | 20-34% | – | 58-74% | 4-7% | – | – | – | – |
| Ελαιο Jojoba | – | – | – | 10-13% | – | – | – | – | – |
| Λαρδι | – | 6-10% | 1-2% | 44-46% | 26-28% | – | 13-14% | – | – |
| Βοειο Ζωικο Λιπος (Tallow) | 2-3% | – | 3-6% | 37-43% | 24-32% | – | 19-25% | – | – |
| Βουτυρο Καριτε | 3-8% | – | – | 40-55% | 3-7% | – | 35-45% | – | – |
Χαρακτηριστικά των λιπαρών οξέων
| Λαυρικό οξύ: | Σκληρό σαπούνι, εξαιρετικός καθαρισμός, πολύ σαπουνάδα, ξηραίνει την επιδερμίδα |
| Λινολεϊκό οξύ: | Μαλακτικό, μεταξένια αίσθηση |
| Μυριστικό οξύ: | Σκληρό σαπούνι, καθαριστικό,αφράτη σαπουνάδα |
| Ελαϊκό Οξύ: | Μαλακτικο, γλιστερη αίσθηση, λιγο αφρό, απαλο στο δερμα |
| Παλμιτικό οξύ: | Σκληρό σαπουνι, καθαριστικο, σταθερός αφρό |
| Κικινελαϊκού οξέος: | Πολύ μαλακό σαπούνι, μαλακτικό, ενυδάτωση, πολύ αφρός, σταθερός αφρός, απαλό στο δέρμα |
| Στεατικό οξύ: | Σκληρό σαπούνι, μεγάλη διάρκεια, σταθερός αφρός |
Οι συνταγές για την παρασκευή σαπουνιών είναι εκατοντάδες. Ο καθένας μπορεί να φτιάξει την δικιά του. Το μόνο που πρέπει να προσέξει είναι η αναλογία καυστικής σόδας και ελαίων που θα χρησιμοποιήσει. Εδώ, ειδικά στις μικρές ποσότητες, παίζει σημαντικό ρόλο και το γραμμάριο, γιαυτό είναι απαραίτητη η ζυγαριά με ακρίβεια γραμμαρίου.
Θα παραθέσω κάποιες βασικές συνταγές σαπουνιού, αλλά αν θέλει κάποιος να φτιάξει την δικιά του συνταγή, μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιους online calculators που υπάρχουν και μπορούν να σου δώσουν την ποσότητα των υλικών που θα χρησιμοποιήσετε ανάλογα με τα υλικά
Ο καλύτερος είναι πιθανώς αυτός εδω.
Αρκετά καλός είναι και αυτός.
Υπερλίπανση
Αν το κάνετε μόνοι σας, με το ποσοστό σαπωνοποιησης που έχει ο πίνακας, πρέπει να προσέξετε ότι αυτό το ποσοστό είναι για πλήρη σαπωνοποίηση. Συνήθως όταν φτιάχνουμε σαπούνια αφήνουμε ένα ποσοστό του ελαίου να μη σαπουνοποιηθεί, για να έχει πιο πολλές ευεργετικές ιδιότητες το σαπούνι.
Το ποσοστό αυτό είναι συνήθως ως 10% με πιο συνηθισμένο 5-8%.
Αυτό σημαίνει πχ. για το ελαιόλαδο που έχει 0.1353 ποσοστό πλήρης σαπωνοποιησης ότι χρειάζεται για κάθε γραμμάριο ελαιόλαδο 0.1353 γραμμάρια καυστικής σόδας. Για 1000 γραμ. 135,3 γραμμάρια καυστικής σόδας. Αυτό για να σαπουνοποιηθει πλήρως. Αν επιλέξουμε 5% ποσοστό υπερλίπανσης (το ποσοστό του ελαιολάδου που δεν θα σαπουνοποιηθει δηλαδή) τότε θα χρησιμοποιήσουμε 5% λιγότερη καυστική σόδα, δηλαδή 128,353 αντί για 135,3 γραμμάρια.
Καυστική Σόδα
Η καυστική σόδα είναι δυο ειδών. Το καυστικό νάτριο και το καυστικό κάλιο. Το πρώτο χρησιμοποιείται στα στερεά σαπούνια και το δεύτερο στα υγρά.
Και οι δυο καυστικές σόδες είναι πάρα πολύ ισχυρές και υγροσκοπικές.
Αυτο πρακτικά σημαίνει οτι με την παραμικρή υγρασια της ατμοσφαιρας αντιδρουν και προκαλουν εξωθερμη αντιδραση.Πρεπει να φυλασσεται σε καλα κλεισμενα σακουλακια αεροστεγως.
Προκαλούν αντίδραση με το ψευδάργυρο,τον κασσίτερο και με το γυαλί αν εκτεθεί για μεγάλη διάρκεια. Οπότε ορειχάλκινα, γαλβανισμένα, αλουμινένια, επιχρωμιωμενα, μπρούτζινα, κονσερβοκουτια και συγκολλημένα σκεύη πρέπει να αποφεύγονται. O σίδηρος και τα χοντρά πλαστικά σκεύη είναι ασφαλή.
Επίσης οι υδρατμοί της αντίδρασης είναι τοξικοί και δεν πρέπει ούτε να εισπνέονται ούτε να έρχονται σε επαφή με τα μάτια. Γιαυτό πάντα φοράμε προστατευτικά γυαλιά και μάσκα αν είμαστε σε εσωτερικό χώρο.
To καυστικό κάλιο είναι η γνωστή μας ποτάσα, που μπορούμε να τη φτιάξουμε και μόνοι μας από στάχτη καυσόξυλων. Βέβαια είναι αρκετά φτηνή (2,5 ευρώ τα 2 κιλά που φτάνουν για 20 κιλά σαπούνι).
Παρασκευή
Υπάρχουν 3 τρόποι παρασκευής, η κρύα μέθοδος, η θερμή μέθοδος και η melt n pour.
Ο ζεστός τρόπος είναι ο πιο παραδοσιακός και γίνεται σε σιγανή φωτιά η διαδικασία όλη την ώρα.
Ο κρύος τρόπος, που προτιμάται αρκετά, γίνεται χωρίς τη χρήση κουζίνας, παρά μόνο στην αρχή για να φέρουμε το λάδι στην απαραίτητη θερμοκρασία. Μετά απλώς ανακατεύουμε.
Στο melt n pour χρησιμοποιούμε έτοιμα σαπούνια η έτοιμη βάση σαπουνιών τα οποία τρίβουμε ξανά φτιάχνουμε με τα δικά μας συστατικά. Δεν χρησιμοποιούμε καυστική σόδα.
Κρύα μέθοδος :
Πως καταλαβαινουμε τωρα οτι εχει γινει η σαπουνοποιηση
Πρέπει να αφήνει το λεγόμενο «ίχνος» (tracing στα αγγλικά). Αυτό είναι όταν πάρουμε με μια κουτάλα λίγο από το μείγμα και το σηκώσουμε, θα πρέπει να κρατάει στη κουτάλα μια γραμμή η οποία να μην πέφτει κατευθείαν άλλα να κρατιέται. Δεν μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα. Όταν το δείτε, θα το καταλάβετε πάντως.
Αν έχουμε χρωστικά ή αρωματικά έλαια, πάντα τα προσθέτουμε στο τέλος, όταν έχει γίνει σχεδόν η σαπωνοποίηση. Ποτέ στην αρχή
Όταν πλέον έχει γίνει η σαπωνοποίηση βαζουμε το μείγμα μας στο καλούπι που έχουμε.
Το καλούπι μπορεί να είναι είτε ένα ξύλινο κουτί, είτε φορμάκια κουζίνας, είτε σωλήνες pvc αν θέλουμε κυκλικά σαπούνια, πλαστικά ποτήρια, γενικά οτιδήποτε έχουμε.
Το αφήνουμε σκεπασμένο για 24 ώρες και μετά το βγάζουμε από το καλούπι.
Καλό είναι για να βγαίνει ευκολότερα να του βάλουμε αντικολλητικό χαρτί κουζίνας στο καλούπι.
Το κόβουμε στα σχήματα και μεγέθη που θέλουμε. Έχει στερεοποιηθεί αλλά είναι ακόμα μαλακό σχετικά και μπορεί να κοπεί εύκολα. Αν το αφήσουμε παραπάνω τότε η κοπή θα γίνει πολύ πιο δύσκολη.
Μπορούμε αν θέλουμε να φτιάξουμε και μια προσωπική μας σφραγίδα και να την πιέσουμε πάνω στα μαλακά κομμάτια για να τα κάνουμε επώνυμα.
Λάθη που δε πρέπει να κάνουμε
- Δεν πρέπει να αφήνουμε το έλαιο να ζεσταθεί πάρα πολύ. Το κάθε έλαιο έχει κάποιες ευεργετικές ιδιότητες, οι οποίες χάνονται με την υπερβολική θερμότητα
- Αν χρησιμοποιούμε γάλα ή χυμό η άλλο υγρό για τη διάλυση της καυστικής σόδας πρέπει πάλι να μην το αφήσουμε να ζεσταθεί πάρα πολύ για τον ίδιο λόγο. Επειδή η καυστική σόδα ανεβάζει από μόνη της θερμοκρασία πρέπει να βάλουμε το δοχείο της αναμίξεως σε ένα μπολ με παγάκια και νερό για να κρατηθεί σε όσο πιο χαμηλή θερμοκρασία γίνεται το μείγμα.
- Δεν πρέπει να ρίχνουμε πότε το νερό στη καυστική σόδα, αλλά πάντα τη καυστική σόδα στο νερό.
- Δεν πρέπει να ρίχνουμε ποτέ το έλαιο στη καυστική σόδα, αλλά πάντα τη καυστική σόδα στο έλαιο.
- Δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε χρωστικά κουζίνας. Θα αχρηστευθούν με τη καυστική σόδα και ίσως έχουν άσχημη οσμή. Πάντα φυσικά χρωστικά που βρίσκουμε εύκολα σε μια κουζίνα.
Φυσικά χρωστικά
Πιπερι Καγιεν ⇒ Χρωμα κοκκινωπο
Σκονη Κανελλας ⇒ Χρωμα καφε
Παπρικα ⇒ Ροδακινι
Σκονη Κακαο ⇒ Χρωμα Καφε προς σοκολατι
Κουρκουμας ⇒ Χρυσοκιτρινο
Σοκολατα ⇒ Καφε
Σκονη Καρυ ⇒ Κιτρινο
Αλάτι και Ζάχαρη: Το αλάτι κάνει το σαπούνι πιο σκληρό και η ζάχαρη προσθέτει λίγο επιπλέον αφρό. Συνήθως τα βαζουμε προς το τέλος της παρασκευής.
Συνταγές
Κλασική Συνταγή Ελαιολάδου
- 1000 γραμμάρια βιολογικό ελαιόλαδο
- 380 γραμμαρια αποσταγμενο νερο
- 128,4 γραμμάρια Καυστικού νατρίου
Σαπούνι Λεβάντας
- 270 γραμμαρια Ελαιο Καρυδας
- 360 γραμμαρια Ελαιολαδο
- 270 γραμμαρια φοινικελαιο
- 326,5 γραμμαρια αποσταγμενου νερου
- 125,6 γραμμαρια Καυστικου νατριου
- Αρωματικό έλαιο λεβάντας
Αναλυτικός Πίνακας Λιπαρών Οξέων
21-27%
| Λιπαρα Οξεα: | Λαυρικο | Λινολεικο | Μυριστικο | Ελαικο | Παλμιστικο | Ρικινολεικο | Στεατικο | Ιωδιο |
| Ιδιότητες: |
Σκληρο, Καθαρισμος, Αφρώδες | Μαλακτικό |
Σκληρό, Καθαρισμος, Αφρωδες | Μαλακτικό |
Σκληρο, Σταθερος Αφρος |
Μαλακτικο Αφρωδες, Σταθερος Αφρος |
Σκληρο, Σταθερος Αφρος |
Λιγο = Πιο Σκληρο |
| Ελαια | ||||||||
| Αμυγδαλελαιο | — | 8-28% | — | 64-82% | 6-8% | — | — | 93-106 |
| Βερικοκελαιο | — | 20-34% | — | 58-74% | 4-7% | — | — | 92-108 |
| Αβοκαντου | — | 6-18% | — | 36-80% | 7-32% | — | 1.5% | 80-95 |
| Καστορελαιο | — | 3-4% | — | 3-4% | — | 90% | — | 82-90 |
| Βουτυρο Κακαο | — | 3% | — | 34-36% | 25-30% | — | 31-35% | 33-42 |
| Ελαιο Καρυδας | 39-54% | 1-2% | 15-23% | 4-11% | 6-11% | — | 1-4% | <10 |
| Ελαιο Ελαιοκραμβης | — | 15% | — | 32% | 1% | — | — | 105-120 |
| Καλαμποκελαιο | — | 45-56% | — | 28-37% | 12-14% | — | 2-3% | 103-130 |
| Βαμβακελαιο | — | 52% | — | 18% | 13% | — | 13% | 80 |
| Ελαιο Emu | — | 14% | 0.4% | 50% | 21% | — | 9% | 75 |
| Λιναρελαιο | — | 7-19% | — | 14-39% | 4-9% | — | 2-4% | 105-115 |
| Σταφυλελαιο | — | 58-78% | — | 12-28% | 5-11% | — | 3-6% | 125-142 |
| Φουντουκελαιο | — | 7-11% | — | 65-85% | 4-6% | — | 1-4% | 90-103 |
| Ελαιο Κανναβης | — | 57% | — | 12% | 6% | — | 2% | 166.5 |
| Jojoba | — | — | — | 10-13% | — | — | — | 80-85 |
| Kukui Καρυδα | — | 42% | — | 20% | 6% | — | — | 155-175 |
| Λαρδι | — | 6% | 1% | 46% | 28% | — | 13% | 43-45 |
| Ελαιο Καρυδας Macadamia | — | 1-3% | — | 54-63% | 7-10% | — | 2-6% | 73-79Ε |
| Ελαιο Μανγκο | — | 1-13% | — | 34-56% | 3-18% | — | 26-57% | 55-65 |
| Ελαιολαδο | — | 5-15% | — | 63-81% | 7-14% | —- | 3-5% | 79-95 |
| Φοινικελαιο | — | 9-11% | — | 38-40% | 43-45% | — | 4-5% | 45-57 |
| Πυρηνας Φοινικα | 47% | — | 14% | 18% | 9% | — | — | 37 |
| Ροδακινελαιο | — | 15-35% | — | 55-75% | 5-8% | — | — | 108-118 |
| Ριζελαιο | — | 32-47% | — | 32-38% | 13-23% | — | 2-3% | 105-115 |
| Καρδαμελαιο | — | 70-80% | — | 10-20% | 6-7% | — | — | 86-119 |
| Σησαμελαιο | — | 39-47% | — | 37-42% | 8-11% | — | 4-6% | 105-115 |
| Βουτυρο Καριτε | — | 3-8% | — | 40-55% | 3-7% | — | 35-45% | 55-71 |
| Σογιελαιο | — | 46-53% | — | 9-12% | — | 4-6% | 124-132 | |
| Ηλιελαιο | — | 70% | — | 16% | 7% | — | 4% | 119-138 |
| Λιπος Βοειο | — | 2-3% | 3-6% | 37-43% | 24-32% | — | 20-25% | 43-45 |
| Φυτρο Σιταριου | — | 55-60% | — | 13-21% | 13-20% | — | 2% | 125-135 |
