Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, λόγω κρίσης, έχει αυξηθεί η χρήση της ξυλόσομπας και του τζακιού. Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου και η ταυτόχρονη μείωση των εισοδημάτων έκανε τον περισσότερο κόσμο να στραφεί σε πιο οικονομικές λύσεις, όπως την ξυλόσομπα και το τζάκι. Αρκετοί έχουν την δυνατότητα, να έχουν την δίκια τους ξυλεία κυρίως από λιοστάσια, περιβόλια ή αγροτεμάχια που φιλοξενούν δέντρα, όμως η πλειοψηφία αναγκάζεται να αγοράζει -μέρος ή και ολόκληρη- τις ποσότητες ξυλείας που έχει ανάγκη από εμπόρους.
Δυστυχώς όμως το ξύλο δεν είναι σαν το πετρέλαιο, που το μόνο που μας απασχολεί είναι η τιμή και αν θα μας κλέψει η αντλία. Το κάθε είδος ξυλείας έχει εντελώς διαφορετικές ιδιότητες, διαφορετικό χρόνο καύσης και διαφορετική θερμική απόδοση. Έτσι μια λάθος επιλογή ξύλου, μπορεί να μας κοστίσει ακριβά. Καταρχάς υπάρχουν κάποια βασικά που θα πρέπει να ξέρουμε πρώτα από όλα, ανεξαρτήτου είδος ξύλου.
Σημασία δε έχει το βάρος, αλλά ο όγκος
Στην Ελλάδα δυστυχώς μέχρι πρόσφατα, οι αγοραπωλησίες καυσόξυλων γινόντουσαν με βάση το βάρος. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, ο αγοραστής κάθε φορά να παίρνει διαφορετική ποσότητα ξύλων , αναλόγως με ποσοστό υγρασίας που αυτά είχαν. Γιαυτό σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, η πώληση ξυλείας γινόταν συνήθως βάση όγκου. Στην Αμερική για παράδειγμα η επίσημη μονάδα μέτρησης των καυσόξυλων είναι το Cord, το οποίο είναι περίπου 2+ κυβικά μέτρα. Ευτυχώς αυτό άλλαξε -επίσημα τουλάχιστον- και στην Ελλάδα και πλέον τα ξύλα πωλούνται βάση όγκου.
Το ξερό καυσόξυλο είναι πάντα καλύτερο
Το ξύλο όταν είναι χλωρό έχει ένα σημαντικό ποσοστό υγρασίας, το οποίο είναι τουλάχιστον 20% του βάρους του ξύλου και μπορεί να φτάσει έως και 50-60% σε κάποια είδη. Η υγρασία αυτή, σιγά σιγά εξατμίζεται από το ξύλο είτε με τον αέρα είτε μέσω της θερμότητας. Έτσι μετά από λίγο καιρό το ξύλο γίνεται “ξερό“.Όταν αγοράζουμε λοιπόν ξύλα, είναι ιδανικό να προσπαθούμε να είναι όσο πιο ξερά γίνεται. Τα πλεονεκτήματα ενός ξερού ξύλου έναντι ενός φρέσκου είναι αρκετά :
- Η καύση είναι καλύτερη
- έχουν λιγότερη κάπνα
- έχουν λιγότερες σπίθες
- είναι πιο ελαφριά στη μεταφορά
- έχουν λιγότερο όγκο
1. Καλύτερη καύση
Όταν το ξύλο είναι ξερό και δεν έχει υγρασία, τότε η καύση είναι καλύτερη. Όσο περισσότερη υγρασία υπάρχει, τόσο χαμηλότερη θερμοκρασία θα εκλύεται από την καύση του ξύλου. Και αν η υγρασία είναι αρκετή, θα είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει καύση.
2. Λιγότερη κάπνα
Κατά την τέλεια καύση του ξύλου, υπάρχουν δύο κύρια παράγωγα. Διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Και τα δύο είναι με την μορφή αερίου. Έτσι ένα μεγάλο ποσοστό του καπνού που βγαίνει από τις καμινάδες, είναι υδρατμοί. Όσο περισσότερη υγρασία έχει το ξύλο, τόσο περισσότερο νερό σε μορφή αερίου θα υπάρχει στον καπνό. Γιαυτό σχεδόν πάντα η τέλεια καύση ενός ξερού ξύλου, έχει ελάχιστο καπνό.
3. Λιγότερες σπίθες
Οι σπίθες κατά την καύση, οφείλονται σε δύο κύριους λόγους. Ο πρώτος είναι η περιεκτικότητα ενός ξύλου σε ρετσίνι. Το ρετσίνι είναι εύφλεκτο και όταν πιάνει φωτιά “εκρήγνυται” πετώντας σπίθες. Ο άλλος λόγος που μπορεί να πεταχτεί κάποια σπίθα από ένα ξύλο, είναι εσωτερικοί θάλαμοι υγρασίας που υπάρχουν στο ξύλο. Με την θερμοκρασία που υπάρχει κατά την καύση, το νερό γίνεται αέριο και “εκρήγνυται”. Όταν εκρήγνυται, μικρά κομματάκια ξύλου διασκορπίζονται και δημιουργούνται σπίθες. Οπότε αν ένα ξύλο είναι εντελώς ξερό και δεν έχει ρετσίνι, είναι σχεδόν απίθανο να δημιουργήσει σπίθες.
4. Λιγότερο βάρος
Όπως είπαμε η υγρασία σε ένα χλωρό ξύλο μπορεί να φτάσει μέχρι και το 60% του βάρους του ξύλου. Αν η υγρασία πέσει κάτω από το 15% σε αυτό το ξύλο, τότε θα ζυγίζει περίπου το μισό από όσο ζύγιζε πριν. Έτσι για παράδειγμα αν έχετε να κουβαλήσετε μερικά κυβικά ξύλα, από τη αυλή στο μπαλκόνι κατά τη διάρκεια της χρονιάς, η διαφορά στο βάρος είναι σημαντική.
5. Λιγότερο όγκο
Κάτι που είναι αρκετά σημαντικό είναι ότι πάντα τα ξερά ξύλα έχουν μικρότερο όγκο από τα χλωρά. Καθώς το ξύλο χάνει την υγρασία που περιέχει, χάνει και μάζα. Το ποσοστό της μείωσης του όγκου, διαφέρει από ξύλο σε ξύλο. Σε κάποια μαλακά είδη, μπορεί να φτάσει ακόμα και το 30-40%. Συνήθως είναι τουλάχιστον 8-10%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεστε μικρότερο χώρο για να τα αποθηκεύσετε αλλά και ότι ίσως πληρώσετε παραπάνω από ότι πρέπει αν αγοράσετε βάση όγκου.
Τι θα πρέπει να προσέξετε όταν αγοράζετε καυσόξυλα
Το ξερό ξύλο έχει δύο θέματα, στα οποία θα πρέπει να δώσετε προσοχή. Πρώτον θα πρέπει να είναι ήδη κομμένα σε κατάλληλο μέγεθος, γιατί το πολύ ξερό ξύλο είναι αρκετά δύσκολο να κοπεί με αλυσοπρίονο. Εκεί που ένα χλωρό κομμάτι κόβεται σαν βούτυρο με καλά ακονισμένη αλυσίδα, ένα ξερό σκληρό ξύλο (πχ ελιά) μπορεί να σας «κάψει» αρκετές αλυσίδες. Δεύτερον, καλό είναι να έχετε υπόψιν σας ότι το τελείως ξερό ξύλο (ξύλο με υγρασία λιγότερη από 5%), αναπτύσσει μεγαλύτερη θερμότητα κατά την καύση και ίσως έτσι καταστρέψετε μέρη της σόμπας ή του τζακιού, αν κάνετε υπερβολές.
Πως ελέγχουμε αν το ξύλο είναι ξερό
Ο τρόπος να ελέγξετε αν το ξύλο είναι όντως ξερό, είναι αρκετοί. Τρεις είναι οι πιο διαδεδομένοι. Ο μηχανικός, ο οπτικός και ο ακουστικός.
Ο μηχανικός είναι ο πιο απλός και πιο σίγουρος τρόπος. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αγοράσετε ένα μετρητή υγρασίας ξύλου. Υπάρχουν μετρητές υγρασίας ξύλου με λιγότερο από 20 ευρώ, οπότε αν κάποιος προμηθεύεται αρκετές ποσότητες κάθε χρόνο, καλό είναι να αγοράσει έναν, ώστε να μπορεί να διακρίνει εύκολα την υγρασία που έχουν τα ξύλα.
Ο οπτικός είναι εξίσου απλός. Πρέπει να ελέγξετε τα ξύλα να δείτε αν έχουν δημιουργηθεί ρωγμές στις διατομές. Αν δεν έχει δημιουργηθεί καμία ρωγμή, τότε το ξύλο μάλλον δεν έχει ξεραθεί αρκετά. Αν παρουσιάζει αρκετές ρωγμές, τότε το ξύλο είναι σίγουρα ξερό. Ένα καλό σημάδι επίσης, είναι να δείτε αν ο φλοιός έχει φύγει ή φεύγει πολύ εύκολα.
Ο ακουστικός τρόπος, είναι και αυτός πολύ απλός. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να χτυπήσετε δυο κομμάτια ξύλο μεταξύ τους. Αν ο ήχος ακουστεί “θαμπός”, τότε σημαίνει ότι έχει αρκετή υγρασία. Αν ακουστεί “καθαρός” τότε το ξύλο είναι ξερό.
Τι κάνουμε αν έχουμε ή αν αγοράσουμε χλωρά ξύλα;
Αν αγοράσετε ή κόψετε χλωρά ξύλα τότε θα πρέπει να στοιβάξετε κατάλληλα ώστε να ξεραθούν. Ο καλύτερος τρόπος είναι σε οριζόντιες στοίβες με κενά μεταξύ τους ώστε να αερίζονται (όπως η παραπάνω φώτο). Το ξύλο όπως είπαμε ήδη, θα πρέπει να το κόψετε σε κατάλληλες διαστάσεις όσο είναι χλωρό. Αν είναι σε εξωτερικό χώρο, θα πρέπει να τα σκεπάσετε στην κορυφή, αλλά να υπάρχει κενό ώστε να κυκλοφορεί ο αέρας. Αν το ξύλο έχει μεγάλη διατομή καλό είναι να το σχίσετε, για να επιταχύνετε την ωρίμανση.
Ο χρόνος που χρειάζεται για να ξεραθεί ένα ξύλο διαφέρει αρκετά αναλόγως με το είδος ξύλου, τις κλιματολογικέςσυνθήκες και τον τρόποστοίβαξης. Τα σκληρά ξύλα χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο, από ότι τα μαλακά. Η ελιά για παράδειγμα χρειάζεται σχεδόν 2 χρόνια για να ξεραθεί σωστά. Άλλα σκληρά ξύλα με περισσότερη υγρασία χρειάζονται ακόμα περισσότερο χρόνο.
Ο ελάχιστος χρόνος που χρειάζονται σχεδόν όλα τα ξύλα είναι 6 μήνες. Μαλακά ξύλα όπως το πεύκο και το έλατο, χρειάζονται περίπου 6 μήνες με ένα χρόνο. Σκληρά ξύλα όπως η βελανιδιά χρειάζονται ένα με δύο χρόνια. Μερικά δέντρα με αρκετή υγρασία, όπως ο ευκάλυπτος χρειάζονται ακόμα περισσότερα χρόνια.
Σκληρό η μαλακό ξύλο;
Το αν είναι σκληρό η μαλακό το ξύλο εξαρτάται από την πυκνότητα την οποία έχει. Όσο πιο μεγάλη πυκνότητα τόσο πιο σκληρό είναι το ξύλο.Το αν το σκληρό ή το μαλακό ξύλο είναι καλύτερο για καύση, δεν είναι απόλυτο καθώς πολλές φορές εξαρτάται από το είδος του ξύλου, αλλά κατά βάση το σκληρό ξύλο, έχει και καλύτερη θερμική απόδοση και κάνει περισσότερο χρόνο να καεί.
Σκληρό ξύλο στην Ελληνική αγορά έχει
- η ελιά
- η βελανίδια
- η οξιά
- Όλα τα δέντρα της οικογένειας των κίτρων (πορτοκαλιά, νεραντζιά, λεμονιά, γκρέιπ φρουτ, μανταρινιά..)
- ο σφένδαμος
- η χαρουπιά
- η μελιά
Αντίθετα μαλακό ξύλο έχει
- το πεύκο και το έλατο
- η συκιά
- η ιτιά
Κατά κανόνα, σκληρά ξύλα έχουν όλα τα μεγάλα φυλλοβόλα δέντρα.
Τα σκληρά ξύλα είναι πιο ακριβά από τα μαλακά. Πολλές φορές έχουν και διπλάσια τιμή. Παρόλα αυτά με το σκληρό ξύλο έχετε δύο βασικά πλεονεκτήματα.
- εξοικονομούμε χώρο, αφού ο χώρος που θα χρειαστούμε για να τα αποθηκεύσουμε είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που θα χρειαζόμαστε με μαλακά είδη ξυλείας.
- εξοικονομούμε χρόνο και κόπο καθώς ότι και αν έχουμε (τζάκι, σόμπα, ξυλολέβητα) θα κάνουμε λιγότερα γεμίσματα τη μέρα από ότι θα κάναμε με κάποιο μαλακό είδος ξυλείας.
Είναι όλες οι ποικιλίες ίδιες;
Κάτι που δυστυχώς δεν ξέρουμε, είναι ότι όλες οι ποικιλίες δέντρων δεν είναι ίδιες. Για παράδειγμα στην Ελλάδα υπάρχουν σχεδόν 10 διαφορετικά είδη Πεύκου. Αν και τα γενικά χαρακτηριστικά τους είναι ίδια, έχουν αρκετές διαφορές. Οι διαφορές αυτές, μπορεί να είναι στο χρώμα του ξύλου, στο ύψος του δέντρου αλλά και στην πυκνότητα την οποία έχουν. Έτσι η διαφορά στην πυκνότητα μπορεί να φτάσει έως και 20% μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών ενός ίδιου δέντρου. Οπότε καλό είναι, αν μπορούμε, να αναγνωρίζουμε την κάθε διαφορετική ποικιλία και να ελέγχουμε την πυκνότητα την οποία έχει, ειδικά αν σκοπεύουμε να αγοράσουμε μεγάλες ποσότητες.
Που θα το κάψουμε
Κάτι πολύ σημαντικό, πριν αποφασίσουμε τι ξύλο να αγοράσουμε είναι το που θα γίνει η καύση του. Το τζάκι είναι κατάλληλο για άλλα ξύλα από ότι είναι οι ξυλόσομπες και οι στόφες. Έτσι ξύλα που πετάνε σπίθες αρκετές (πχ κέδρος, ερυθρελάτη, μερικά πεύκα), έχουν έντονη μυρωδιά (κέδρος, μουριά) ή έχουν έντονο καπνό (πχ φτελιά) είναι ακατάλληλα για τζάκι. Αντίθετα ξύλα με καλή φλόγα (οξιά) ή όμορφη μυρωδιά (μηλιά) μπορεί να προτιμηθούν.Αν έχουμε ξύλο-λέβητα τότε η μυρωδιά και η κάπνα δεν είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολεί ιδιαίτερα. Το σημαντικότερο στον ξύλο-λέβητα θα πρέπει να είναι η καλύτερα θερμιδική απόδοση του ξύλου, για να μην γεμίζουμε συνέχεια ξύλα.
Θερμιδική απόδοση καυσόξυλων
Η θερμιδική απόδοση, είναι το πόσο θερμότητα εκλύει το ξύλο κατά την καύση ανά συγκεκριμένο όγκο. Η διεθνής μονάδα μέτρησης είναι το BTU ανά Cord.
Το καλύτερο καυσόξυλο που μπορείτε να βρείτε στην Ελληνική αγορά είναι η ελιά. Έχει με διαφορά την καλύτερη θερμιδική απόδοση. Αν και η ελιά είναι αιωνόβιο δέντρο που σπάνια κόβεται εξ ‘ ολοκλήρου για ξυλεία, κλαδεύεται ετήσια για αραίωμα από τους περισσότερους. Έτσι λόγω των εκατομμυρίων στρεμμάτων ελαιόδεντρων, κυρίως στην νότια Ελλάδα, υπάρχουν αρκετά καυσόξυλα από ελιές στην αγορά.
Βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό να βρει κάποιος ελιές. Τα κύρια δέντρα από τα οποία προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος των καυσόξυλων στην Ελλάδα είναι η βελανιδιά,η οξιά,το πεύκο και η λεύκα. Από αυτά όλα εκτός από το πεύκο έχουν σχετικά καλή θερμιδική απόδοση.Βέβαια για διάφορους λόγους μπορούμε να βρούμε διάφορα είδη ξυλείας με καλή θερμιδική απόδοση, που συνήθως δεν εμπορεύονται (πχ μουριά, πουρνάρι ή χαρουπιά).
Παρακάτω είναι ένας ενδεικτικός πίνακας με αρκετά δέντρα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν καυσόξυλα. Οι τιμές δεν είναι απόλυτες και βασίζονται σε τοπικές μετρήσεις, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Πιθανώς να τις βρείτε κάπου αλλού με λίγο διαφορετικές τιμές. Ο κύριος λόγος, όπως είπαμε και προηγουμένως, είναι οι εντελώς διαφορετικές ποικιλίες δέντρων που υπάρχουν ανάμεσα σε περιοχές. Για ξυλεία από δέντρα που δεν χρησιμοποιούνται διεθνώς εμπορικά για καυσόξυλα (πχ πορτοκάλια, ελιές ) δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία.
Απόδοση καύσης
Βέβαια η θερμότητα που εκλύεται από κάθε καύση ξύλου, δε είναι ίδια με τη θερμότητα που θα διοχετευτεί μέσα στο σπίτι. Εξαρτάται από τον τρόπο και το μέσο που θα γίνει η καύση. Τα κλασσικά τζάκια έχουν απόδοση 10-15% περίπου. Δηλαδή από όλη τη θερμότητα που εκλύεται από τη καύση των ξύλων, στο σπίτι διοχετεύεται το 10-15% αυτής και το υπόλοιπο, απομακρύνεται μέσω του καπνού εκτός σπιτιού. Οι ξυλόσομπες έχουν πολύ μεγαλύτερη απόδοση από ότι ένα κοινό τζάκι. Ακόμα μεγαλύτερη μπορεί να έχει ένα ενεργειακό τζάκι. Οι σύγχρονοι ξύλο-λέβητες επιτυγχάνουν μέγιστη οικονομία καθώς φτάνουν ακόμα και στο 90% απόδοση.
Συνοψίζοντας
Το ποιο ξύλο θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε για καυσόξυλο, όπως είδαμε εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες. Με αρκετή διαφορά από τα υπόλοιπα (για πολλούς λόγους), το καλύτερο καυσόξυλο είναι σίγουρα η Ελιά, οπότε αν μπορείτε να το βρείτε, προτιμήστε το. Αν πρέπει να διαλέξετε μεταξύ άλλων, συμβουλευτείτε τον παραπάνω πίνακα και βρείτε το κατάλληλο για τη χρήση που το θέλετε ανάλογα με τις ιδιότητες που έχει.
Η τιμή είναι ένας καθοριστικός παράγοντας, αλλά θα πρέπει να λάβετε υπόψιν και τη θερμιδική απόδοση του κάθε ξύλου μαζί με την τιμή. Έτσι για παράδειγμα αν το 1 κυβικό πεύκο έχει τιμή 80 ευρώ και 1 κυβικό οξιά 120 ευρώ (με ίδιο ποσοστό υγρασίας), τότε με το 1 κυβικό μέτρο οξιά, θα ζεστάνετε το χώρο σας οικονομικότερα από ότι με το 1 κυβικό μέτρο πεύκου.
